«Халыќтыѕ денсаулыєы жјне денсаулыќ саќтау жїйесі туралы» Ќазаќстан Республикасы кодексініѕ 60-бабына жјне «Јскери-дјрігерлік сараптама жїргізу ережесін бекіту туралы» Ќазаќстан Республикасы Їкіметініѕ 2010 жылєы 30 ќаѕтардаєы № 44 ќаулысына сјйкес БЎЙЫРАМЫН:
      1. Ќоса беріліп отырєан ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыєы жай-кїйініѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптар бекітілсін.
      2. Ішкі істер министрлігі Орталыќ јскери-дјрігерлік комиссиясыныѕ, облыстардыѕ жјне Алматы ќаласыныѕ ішкі істер департаменттері округтік јскери-дјрігерлік комиссияларыныѕ тґраєалары ґз жўмысында осы Талаптарды басшылыќќа алсын.
      3. Ќазаќстан Республикасы Ішкі істер министрлігініѕ Тыл департаменті (М.Н. Аблазимов) осы бўйрыќты Ќазаќстан Республикасы Јділет министрлігінде белгіленген тјртіппен мемлекеттік тіркеуді жјне  ресми жариялауды ќамтамасыз етсін.
      4. Осы бўйрыќтыѕ орындалуын баќылау Ішкі істер министрініѕ орынбасары генерал-майор А.Ж. Кїреѕбековке жјне Тыл департаментініѕ бастыєына (М.Н. Аблазимов) жїктелсін.
      5. Осы бўйрыќ алєаш ресми жарияланєан кїннен кейін кїнтізбелік он кїн ґткен соѕ ќолданысќа енгізіледі.

      Министр                                    С. Баймаєанбетов

      Келісілді
      Ќазаќстан Республикасыныѕ
      Денсаулыќ саќтау министрі
      _____________ Ж. Досќалиев

Ќазаќстан Республикасы 
Ішкі істер министрініѕ 
2010 жылєы 31 наурыздаєы
№ 132 бўйрыєымен бекітілген

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптар

      1. Ќўќыќ ќорєау органдарында ќызмет ґткеру їшін ќызметкерлердіѕ жјне арнайы (јскери) оќу орындарына тїсетін їміткерлердіѕ (бўдан јрі - ќызметкерлер) јскери ќызметке жарамдылыќ санаттары осы Талаптардыѕ 1-90-ќосымшаларына сјйкес баєандарда айќындалєан:
      1) I баєан:
      јкімшілік функцияларды жїзеге асыратын ќызметтердіѕ басшылары;
      криминалдыќ полиция, жедел-іздестіру ќызметтерініѕ, есірткі бизнесіне, экстремизмге ќарсы кїрес жґніндегі (ашыќ ауада ќызмет атќаратын адамдардан басќа) ќызметкерлері;
      јкімшілік полиция бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      объектілердегі полицияныѕ арнайы ќызметтерініѕ (ашыќ ауада ќызмет атќаратын адамдардан басќа) ќызметкерлері;
      кезекші бґлімдердіѕ ќызметкерлері;
      ќылмыстыќ-атќару жїйесі органдарыныѕ (мекемелерініѕ) ќызметкерлері;
      жїргізуші-ќызметкерлер (жедел автокґліктіѕ жїргізуші - ќызметкерлерінен басќа);
      мемлекеттік кїзет ќызметі бґліністерініѕ ќызметкерлері (орталыќтандырылєан кїзет пункттерініѕ ўстау топтарынан басќа);
      жауынгерлік жјне дене шыныќтыру даярлыєы бойынша нўсќаушылар;
      фельдъегерлік ќызмет бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      жол полициясыныѕ јкімшілік жјне тіркеу-емтихан ќызметтерініѕ ќызметкерлері;
      јскери-жўмылдыру жўмысы жјне азаматтыќ ќорєаныс бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      Экономикалыќ ќылмысќа жјне сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы кїрес агенттігініѕ (бўдан јрі – ЭЌСЖЌКА) жедел бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      ішкі ќауіпсіздік бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      кеден басќармаларыныѕ басшылары;
      кинологиялыќ ќызмет бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      кавалерист полицейлер;
      2) II баєан:
      ўйымдасќан ќылмысќа ќарсы кїрес жґніндегі бґліністердіѕ ќызметкерлері;
      арнайы бґліністердіѕ ќызметкерлері («Сўѕќар», «Арлан» жылдам ќимылдайтын арнайы жасаќ (бўдан јрі - ЖЌАЖ));
      мемлекеттік ґртке ќарсы ќызмет ќызметкерлері (ґрт сґндіруге тікелей ќатысатын ќызметкерлер);
      полицияныѕ патрульдік ќызметі жјне жол полициясы саптыќ бґліністерініѕ (ашыќ ауада ќызмет атќаратын) ќызметкерлері;
      режимдік объектілерді кїзету жјне арнайы жїктерге ілесіп жїру жґніндегі саптыќ бґліністердіѕ ќызметкерлері;
      мемлекеттік кїзет ќызметініѕ орталыќтандырылєан кїзет пункттері ўстау топтарыныѕ ќызметкерлері;
      жедел автокґліктіѕ жїргізуші-ќызметкерлері;
      тўлєалыќ ќорєау ќызметініѕ ќызметкерлері жјне ЭЌСЖЌКА жедел автокґлігініѕ жїргізуші-ќызметкерлері;
      контрабандаєа жјне кедендік ережелерді бўзушылыќќа ќарсы кїрес бґлімініѕ ќызметкерлері;
      кеден бекеттерініѕ жјне кедендік кїзет жјне режим бґлімдерініѕ ќызметкерлері;
      «Интерпол» бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      жедел ќызметкерлер (ашыќ ауада ќызмет атќаратын);
      жедел ден ќою бґліністерініѕ ќызметкерлері (жазєы ќўрам);
      3) III баєан:
      кґші-ќон полициясы бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      материалдыќ-техникалыќ, шаруашылыќ, јскери ќамтамасыз ету бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      мемлекеттік ґртке ќарсы ќызметтіѕ (II баєанда кґрсетілгендерден басќа), техникалыќ, жедел-техникалыќ ќызметтер бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      медициналыќ, ќаржы-экономикалыќ, ревизиялау-баќылау жјне ќўрылыс бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      ќылмыстыќ-атќару жїйесі органдары (мекемелері) ґндірістік-экономикалыќ жјне жабдыќтау бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      аќпараттыќ жјне техникалыќ бґліністердіѕ, есептеу орталыќтарыныѕ ќызметкерлері;
      єылыми-зерттеу жјне оќу орындарыныѕ ќызметкерлері;
      ўйымдастырушылыќ-талдау бґлімдерініѕ ќызметкерлері;
      кјмелетке толмаєандарды уаќытша оќшаулау, бейімдеу жјне оѕалту орталыќтарыныѕ, ќабылдау-тарату орындарыныѕ ќызметкерлері;
      автошаруашылыќтардыѕ жјне арнайы автокґліктік мекемелердіѕ ќызметкерлері;
      кедендік ресімдеу жјне кедендік баќылау бґлімдерініѕ ќызметкерлері (кедендік бекеттерде ґздерініѕ функциялыќ міндеттерін орындайтын ќызметкерлерден басќа);
      кедендік ресімдеу жјне кедендік баќылаудан кейінгі ќызметтердіѕ ќызметкерлері;
      прокуратура органдарыныѕ ќызметкерлері;
      тергеу, аныќтау, јскери-тергеу, жедел-криминалистикалыќ бґліністердіѕ ќызметкерлері;
      4) IV баєан:
      кадр, штаб бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      екінші арнайы бґліністердіѕ, арнайы тасымалдау бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      мемлекеттік тіл жјне аќпарат, хатшылыќ, заѕ, баспасґз ќызметтері бґліністерініѕ ќызметкерлері;
      барлыќ атаудаєы техниктер.
      2. Јскери ќызметке жарамдылыќ санаттары:
      А - јскери ќызметке жарамды;
      В – бейбіт уаќытта саптан тыс ќызметке жарамды, соєыс уаќытында бірінші дјрежелі шектеулі жарамды;
      В жеке – саптыќ немесе саптан тыс ќызметке жарамдылыєы жеке аныќталады;
      Г – уаќытша жарамды (денсаулыєы бойынша демалыс беріледі);
      Д - бейбіт уаќытта јскери ќызметке жарамсыз, соєыс уаќытында екінші дјрежелі шектеулі жарамды;
      Д–жеке (бўдан јрі – Д-жеке) – ќызметке жарамдылыєы јскери-дјрігерлік комиссиядан (бўдан јрі - ЈДК) ґту їшін жіберген орган басшысыныѕ пікірін ескере отырып, жеке аныќталады;
      Е - јскери есептен шыєарыла отырып, јскери ќызметке жарамсыз;
      Жеке (бўдан јрі - жеке) – ќызметке тїсетіндерде – жарамдылыќ ЈДК ґту їшін їміткерді жіберген орган басшысыныѕ пікірін ескере отырып, жеке аныќталады.
      Ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа ЈДК ќызметке жарамдылыќты жеке баєалауды ќарастыратын мынадай тўжырымдардыѕ бірінде ќорытынды шыєарады:
      «бейбіт уаќытта саптан тыс ќызметке жарамды, соєыс уаќытында бірінші дјрежелі шектеулі жарамды»;
      «бейбіт уаќытта јскери ќызметке жарамсыз, соєыс уаќытында екінші дјрежелі шектеулі жарамды».
      3. Талаптарда мынадай ќысќартулар ќолданылєан:
      ЖЗ – ішкі істер органдарындаєы жјне ќўќыќ ќорєау органдарындаєы јскери ќызметке жарамсыз, арнайы (јскери) оќу орындарына тїсуге жарамсыз;
      О – ќызметке орналасушылар;
      Ќ - ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар;
      АХЖ – аурулардыѕ халыќаралыќ жіктелуі;
      СЖЖ – созылмалы жїрек жеткіліксіздігі;
      ФС – функциялыќ сынып;
      ОНЖ – орталыќ нерв жїйесі;
      СЌ – сол жаќ ќарынша;
      КТ – компьютерлік томография;
      ОЈДК – орталыќ јскери-дјрігерлік комиссия;
      ОкЈДК – округтік јскери-дјрігерлік комиссия;
      ЯМРТ – ядролыќ магниттік-резонанстыќ томография;
      МРТ – магниттік-резонанстыќ томография;
      ЭЭГ – электроэнцефалография;
      ЖБЖ – жіті бїйрек жеткіліксіздігі;
      ЭКГ – электрокардиография;
      ДСИ – дене салмаєыныѕ индексі;
      РЗ – радиоактивтік заттар;
      ИСК – иондалатын сјулелену кґзі;
      ЗОК – зымыран отыныныѕ компоненттері;
      ЭМҐ - электромагниттік ґріс;
      УДЗ – ультрадыбыстыќ зерттеу;
      ҐҐС - ґкпеніѕ ґмірлік сыйымдылыєы;
      РЭГ – реоэнцефалография;
      ЭхоКГ – эхокардиография:
      ЭхоЭС – эхоэнцефалография:
      АГ – артериялыќ гипертония.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ    
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 1-ќосымша      

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Инфекциялыќ жјне паразитарлыќ аурулар (А00-В99);	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ елеулі бўзылулары бар;	ЖЗ	Д	ЖЗ	Д	ЖЗ	Д	ЖЗ	Д
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылулары бар;	ЖЗ	В	ЖЗ	В	ЖЗ	В	ЖЗ	В
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылулары бар;	ЖЗ	В-жеке	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	В-жеке	ЖЗ	В-жеке
4) уаќытша функциялыќ бўзылулар болєанда ґткерілген жіті жўќпалы, паразитарлыќ аурулардан кейінгі жай-кїй	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      1) тармаќша емдеуге келмейтін немесе ќиын емделетін жўќпалы аурулардыѕ созылмалы ќайталанатын нысандарын кґздейді. Осы тармаќшаєа сондай-аќ жиі ќайталанатын бруцеллез жјне емдеуге келмейтін артриттер, функциялары елеулі бўзылулары бар бруцеллезден туындайтын невриттер, жиі ќайталанатын малярия, кїрделі емделетін жјне жиі асќынулары бар созылмалы дизентерия, белсенділіктіѕ жоєары дјрежелі вирустыќ геппатиті жјне (немесе) бауыр жетіспеушілігініѕ асќынєан синдромдары (бауыр тїйіршегі, портосимптоматикалыќ энцефалопатия, гемморрагиялыќ синдром), созылмалы токсоплазмоз (субфебрилитет, лимфоаденопатия, бауырдыѕ ўлєаюы, увеиттер мен хориоретиниттер, ми мен бўлшыќ еттегі кальцинаттар) жатады.
      Созылмалы дизентерияєа шалдыќќан, сондай-аќ іш сїзегі, паратифтер мен сальмонеллез бактерияларын тасушы ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар стационарлыќ емдеуге жатады. Зертханалыќ зерттеулермен расталєан, емдеуден кейін 3 айдан артыќ бактерия тасушылыќ саќталєанда олар осы Ќосымшаныѕ 2) тармаќшасы бойынша кујландырылады;
      2) тармаќшаєа функцияларыныѕ јлсіз бўзылулары бар жўќпалы аурулардыѕ созылмалы нысандары жатады.
      «В» вирустыќ гепатитініѕ їстірт (австралиялыќ) антигенін тасушылыќ бауырдыѕ жасырын ґтетін созылмалы ауруын жоќќа шыєару маќсатында детальды тексеру їшін негіз болып табылады.
      Басќа созылмалы жўќпалы жјне паразитарлыќ аурулар (эхинококкоз, трихоцефалез, токсоплазмоз, описторхоз, геморрагиялыќ ќызба жјне басќалар) болєанда ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдардыѕ ќызметке жарамдылыќ санаты органдар мен жїйелердіѕ функцияларына ќарай емдеу аяќталєан соѕ аныќталады. Ќызметке орналасушылар мўндай жаєдайларда осы Ќосымшаныѕ 2) тармаќшасы бойынша кујландырылады;
      3) тармаќша бойынша функцияларыныѕ елеусіз бўзылулары бар жўќпалы аурулардыѕ созылмалы нысандары ќарастырылады;
      4) тармаќша стационарлыќ емдеу аяќталєаннан кейін сырќатта жалпы астенизация, кїш јлсіреуі саќталєан жаєдайда уаќытша функциялыќ бўзылулар болєан кезде жіті жўќпалы, паразитарлыќ ауруларды ґткергеннен кейінгі жаєдайды ќарастырады.
      Г санаты ќалдыќты ґзгерістердіѕ тўраќтылыєын баєалау жјне жўмыс ќабілетін толыќ ќалпына келтіру їшін кемінде бір ай мерзім ќажет болєанда сырќат аєымы ауыр жјне асќынєан жаєдайларда єана шыєарылады.
      Жўќпалы сырќаттардыѕ (вирустік гепатит, іш сїзегі мен паратифтер, геморрагиялыќ ќызба жјне т.б.) бўрын жеѕіл жјне орташа ауырлыќтаєы асќынбаєан нысандарын ґткерген ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа Г санаты шыєарылмайды.
      Гепатиттіѕ, іш сїзегініѕ, паратифтердіѕ ауыр нысандарын ґткерген, сондай-аќ сырќаттыѕ ауыр асќынулары дамыєан жаєдайда, жіті кезеѕніѕ (ішек перфорациясы, ішектен ќан кету, миокардит, парапневмониялыќ плевритті пневмония) білінуіне ќарамастан, ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа ќатысты стационарлыќ емдеу аяќталєан соѕ, тўраќты астенизация саќталєан жаєдайда госпитальдыќ емдеуден кейін Г санаты шыєарылады. Ауруы бойынша демалыстан кейін ќайта кујландыру кезінде ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар ІІ баєанєа жатќызылєан лауазымдарда ќызметке жарамсыз деп танылады, І, ІІІ, ІV баєандар бойынша жарамдылыєы жеке аныќталады.
      Бруцеллездіѕ жіті нысанын кемінде 12 ай бўрын ґткерген ќызметке орналасушылар ремиссия тўраќтылыєын баєалаудан кейін екінші рет ќайта кујландырыла отырып, жарамсыз деп танылады. Ауыр аєымдаєы бруцеллездіѕ жіті нысанынан кейін ќалдыќ ќўбылыстардыѕ аныќ білінуіне ќарай ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа 60 тјулікке дейін Г санаты шыєарылады.
      Іш сїзегініѕ, паратифтердіѕ, вирустыќ гепатиттіѕ ауыр жјне орташа ауыр нысандарын ґткерген ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа 30 тјулікке дейін Г санаты шыєарылады. Вирустыќ гепатит пен паратифтерді бўрын ґткерген азаматтар ќызметке орналасу кезінде стационарлыќ емдеу аяќталєаннан кейін 6 айєа дейінгі кезеѕде жарамсыз деп танылады.
      Бауыр жјне асќазан-ішек жолы функцияларыныѕ бўзылулары болмаєанда вирустыќ гепатитпен, ішек сїзегімен жјне паратифтермен бўрын ауырєан азаматтар, ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар стационарлыќ емдеу аяќталєаннан кейін 6 ай ґткеннен соѕ оќуєа тїсуге жарамды деп танылады.
      Нерв жїйесін, басќа да органдар мен жїйелерді заќымдаумен ілесе жїретін жўќпалы-вирустыќ жјне паразитарлыќ сырќаттардыѕ зардаптары болєан жаєдайда кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа тиісті ќосымшалар бойынша жїргізіледі.
      Ќызметке орналасушы, бўрын бір рет эхинококтыќ кистаны сылып тастау себебімен бір мјрте орган саќтап ќалу операциясын ґткерген адамдар кемінде 3 жыл ішінде сырќаттардыѕ ќайталануы болмаєанда кешенді зерттеулер жїргізген жаєдайда ќызметке жарамды деп танылуы мїмкін.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 2-ќосымша       

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ґкпе, бронхылар, плевра жјне кеуде ішіндегі лимфалыќ тїйіндер туберкулезі (А15, А16):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) микробактериялардыѕ бґлінуі немесе ыдырауы бар белсенді;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) микробактериялардыѕ бґлінуінсіз жјне ыдырауынсыз белсенді;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) бјсеѕдеген белсенді;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) 3 жылдам астам ґршу белгілері болмаєан жаєдайда ґршімеген;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А
5) стационарлыќ емдеуді ќажет етпейтін туберкулезді этиологияныѕ ґткерілген экссудатты плевритініѕ жјне басќа серозиттердіѕ ќалдыќты ќўбылыстары.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      1) тармаќша ќайтпайтын бактерия бґлінуі немесе ыдырауы (каверна) бар тыныс алу мїшелерініѕ белсенді туберкулезініѕ барлыќ нысандарын; плевра эмпиемасын; кґкірек ќуысыныѕ жылжуы бар ґкпе мен плеврадаєы їлкен ќалдыќты ґзгерістерді, сондай-аќ ішкі тыныс алу, ІІІ дјрежелі тыныс алу (ґкпемен) жетіспеушілігі бар хирургиялыќ емдеудіѕ зардаптарын; бронхылардыѕ фистулалыќ (жыланкґздік), оныѕ ішінде операциялыќ ќатысулардан кейінгі залалдануын ќарастырады.
      2) тармаќша кујландыру сјтінде стационарлыќ тексерудіѕ нјтижесінде аныќталєан ыдыраусыз жјне микробактериялардыѕ бґлінуінсіз тыныс алу мїшелерініѕ асќынєан туберкулезініѕ барлыќ нысандарын; емдеу процесінде трансформацияланєан жўќа ќабырєалы киста тјріздес ќуыстар (кавернаныѕ ашыќ тїрде бітелуі); ґкпе мен плеврадаєы їлкен  ќалдыќты ґзгерістерді, сондай-аќ ІІ дјрежелі тыныс алу (ґкпемен) жетіспеушілігі бар хирургиялыќ емдеудіѕ, ґкпе туберкулезініѕ ќайталанатын зардаптарын ќарастырады.
      Їлкен ќалдыќты ґзгерістер болып: кґптеген (5-тен астам) ўсаќ (1 см-ге дейінгі) жјне бірлі-жарым (5-ке дейінгі) ірі (1 см-ден астам) алєашќы туберкулездік (1 сегменттен астам) фиброздыќ-цирроздыќ ґзгерістері; шомбал (ќалыѕдыєы 1 см-ден астам) плевралыќ ќатпарлануы саналады.
      3) тармаќша клиникалыќ-рентгенологиялыќ ќолайлы жаєдайєа жетуі ўзаќ (кемінде 3 ай) стационарлыќ емдеудіѕ нјтижесінде аныќталєан тыныс алу мїшелерініѕ асќынєан бјсеѕдеуші туберкулезін: интоксикация симптомдарыныѕ жойылуын, бактерия бґлінудіѕ тоќталуын, кавернаныѕ бітелуін, ґкпедегі инфильтрацияныѕ таралуы мен плевра ќуысындаєы сўйыќтыќтыѕ резорбциясын ќарастырады.
      4) тармаќша бойынша емдеудіѕ негізгі курсы (негізгі емдеу курсына жалпы ўзаќтыєы 8 айєа дейінгі, ќажет болєан жаєдайда (ќолайлы дјрігерлік-сарапшылыќ болжам болєанда) стационарлыќ, санаторлыќ жјне амбулаторлыќ кезеѕдер кіреді) аяќталєаннан кейін жаќындаєы 3 жылда ґкпе мен плеврада ќалдыќты ґзгерістер болєан немесе болмаєан жаєдайда, сондай-аќ ґкпеніѕ (сол жаќ ґкпеніѕ бір сегменті немесе оѕ жаќ ґкпеніѕ екі сегменті) шеткері немесе экономиялыќ резекциясын хирургиялыќ емдеудіѕ зардаптары бар жаќсы клиникалыќ нјтижелерімен жјне сыртќы тыныс алу функциясыныѕ елеусіз бўзылуы бар немесе бўзылуынсыз ќызметке орналасушы азаматтар кујландырылады. Осы тармаќшаєа сондай-аќ клиникалыќ емделген туберкулездіѕ тобындаєы баќылау аяќталєаннан кейін жјне диспансерлік есептен шыєарылєан соѕ тыны салу органдарыныѕ ґткерілген туберкулезінен кейінгі кіші ќалдыќ ґзгерістер де жатады.
      Ґкпеде немесе кеуде ішіндегі лимфалыќ тїйіндерде бірлі-жарым ўсаќ петрификаттардыѕ болуы осы тармаќты ќолдану їшін негіз болып табылмайды;
      5) тармаќша бойынша экссудатты плеврит пен этиологиясы туберкулездік (перикардит, полисерозит) басќа да серозиттердіѕ диагнозы цитологиялыќ, иммунологиялыќ, микробиологиялыќ зерттеу јдістерімен, ал кґрсетілген жаєдайларда пункциялыќ биопсиямен расталады. Міндетті тїрде бронхологиялыќ зерттеу ќажет. Ќўрєаќ плевриттердіѕ туберкулездік этиологиясы туберкулиндік-иммунодиагностика јдістерімен, сынамалы емдеумен жјне зертханалыќ зерттеулердіѕ ќарќынымен дјлелденуі ќажет.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ    
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 3-ќосымша        

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Локализациясы кеудеде емес туберкулез (перифериялыќ лимфа тїйіндері, іш перде, перикарда, ішек, сїйектер жјне буындар, несеп-жыныс органдары, тері, басќа да органдар) (А18-А19):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) белсенді прогрессті;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылуы бар негізгі емдеу курсы кезеѕінде белсенді;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) негізгі емдеу курсы аяќталєаннан кейін белсенді тынышталєан;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) 3-5 жылдан артыќ белсенділік белгілері болмаєан кезде белсенді емес.	А	А	жеке	А	А	А	А	А

      1) тармаќша јртїрлі органдар мен жїйелердіѕ їйлескен заќымданулары бар генерализді туберкулезді, ескілігі жјне шыєу сипатына ќарамастан, белсенді прогресті омыртќа туберкулезі, ќўбырлы сїйектер, буындар, аєымды абсцесстермен, жыланкґздермен ілесе жїретін, ќуыќ-жыныс органдары жјне ыдыраумен немесе бактерия шыєаратын локализациясы кеудеден тыс басќа да туберкулез, кґру функциясыныѕ прогресті тґмендеуі бар кґз туберкулезі, тері туберкулезініѕ кеѕ тараєан жјне зарарсыздандыратын нысандары, перикарданыѕ, ішперденіѕ, ішперде ішіндегі лимфа тїйіндерініѕ, асќазан, ішек, бауыр, кґкбауыр, ЛОР-органдарыныѕ прогресті туберкулезі, метатуберкулезді нефросклероз, ќуыќ-несеп жїйесі органдарыныѕ ґткерілген туберкулезініѕ ќалєан ґзгерістері мен салдарлары, ќалєан бїйректіѕ ќызметініѕ бўзылуы кезінде туберкулезге байланысты бір бїйректі алып тастау себебінен оныѕ болмауы, созылмалы бїйрек жетіспеушілігі немесе бґлу функциясыныѕ кїрт бўзылуы (несеп бґлудіѕ кїрт бўзылуымен ќуыќтыѕ тыртыќтыќ ґзгерістері), туберкулезге байланысты екіжаќты кестіруден кейін ўрыќ бездерініѕ болмауы жаєдайында бїйрек жјне ќуыќ-несеп жолдарын басќа хирургиялыќ емдеу салдарларын ќарастырады.
      2) тармаќшаєа функцияларыныѕ јлсіз бўзылуы бар туберкулезге байланысты хирургиялыќ араласудан кейінгі жай-кїйді, емдеудіѕ негізгі курсы кезеѕінде јртїрлі органдар мен жїйелердіѕ їйлескен заќымдануы бар функцияларыныѕ јлсіз бўзылуы бар белсенді туберкулезді ќарастырады:
      омыртќаныѕ, сїйектердіѕ, буындардыѕ белсенді шектеулі туберкулезі, сондай-аќ іріѕсіз жјне тесілусіз бўрын ґткерген туберкулездіѕ салдарлары (ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамда ќызметке жарамдылыќ жеке аныќталады);
      іріѕсіз жјне тесілусіз негізгі емдеу курсы кезеѕінде бактериялар бґлусіз бїйрек жјне несеп шыєару жолдарыныѕ белсенді туберкулезі, несеп шыєару жїйесі органдарыныѕ ґткерліген туберкулезініѕ ќалдыќ ќўбылыстары немесе салдарлары, бїйрек жјне несеп шыєару жолдарыныѕ бґлу функцияларыныѕ јлсіз бўзылуымен ілесе жїретін бїйрек жјне несеп шыєару жолдары туберкулезін хирургиялыќ емдеу салдарлары;
      ќуыќ тїбі безініѕ, ќосалќыныѕ, ыдыраєан аталыќ ўрыќ безініѕ, жыланкґздердіѕ немесе бактериялар бґлінуімен кеѕ тараєан прогресті туберкулезі, екіжаќты кестіруден кейін аталыќ ўрыќ безініѕ болмауы;
      тїсусіз, жыланкґзсіз жјне бактерия бґлінусіз перифериялыќ лимфа тїйіндерініѕ туберкулезі.
      3) тармаќша бойынша негізгі емдеу курсы аяќталєан соѕ белсенді кґмескі туберкулез ќарастырылады:
      басылу сатысындаєы омыртќа, сїйектер жјне буындардыѕ белсенді туберкулезі;
      туберкулезге байланысты радикалды операциялыќ араласулардан кейінгі жаќсы клиникалыќ тиімділігі жјне фнукцияларыныѕ елеусіз бўзылулары бар жай-кїй;
      клиникалыќ белгілері јлсіз байќалєан лимфа тїйіндерініѕ белсенді кґмескі туберкулезі, сондай-аќ заќымдалєан органдарда 5 жыл ішінде спецификалыќ терапияныѕ негізгі курсы аяќталєаннан кейінгі функциялардыѕ елеусіз бўзылулары бар шектелген радикалды операциялыќ араласулардан кейінгі жай-кїй, бўл ретте орналасушыларєа ќызметке жарамсыз ретінде ќорытынды шыєарылады, ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарда жарамдылыќ жеке аныќталады;
      несеп шыєару жолдарыныѕ белсенді кґмескі туберкулезі (кїшейтілген їлкен емес дара каверналар, ўршыќтардыѕ елеусіз деформациясы, жалќыќ несеп аєар жјне несеп ќуыєыныѕ елеусіз тыртыќтыќ ґзгерістері), бїйректерде жјне несеп шыєару жолдарында бґлу функцияларыныѕ елеусіз бўзылуымен радикалды операциялыќ араласуларынан кейінгі жай-кїй;
      ќосалќыныѕ, аталыќ ўрыќ безініѕ жјне ўрыќты кґпіршіктердіѕ ыдыраусыз жјне тесіксіз белсенді кґмескі туберкулезі; бір немесе екіжаќты эпидидимэктомиядан кейінгі немесе біржаќты орхоэпидидимэктомиядан (гемикастрация) кейінгі жай-кїй.
      3) тармаќша бойынша їздіксіз ќадаєаланєан жјне ауру аныќталєан сјттен бастап кемінде 8 ай стационарлыќ жјне санаторлыќ жаєдайларда їздіксіз баќыланєан жјне емделген жаєдайда толыќ клиникалыќ нјтижеге ќол жеткізген бірінші рет науќастанєан адамдарєа ќорытынды шыєарєан жґн.
      Ќызметте болудыѕ шекті жасына жетпеген ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар генерализациялы туберкулезден емделудіѕ жаќсы нјтижелі жјне органдар мен жїйелер функциясыныѕ бўзылуы болмаєан жаєдайда осы Ќосымшаныѕ 3) тармаќшасы бойынша кујландырылады.
      4) тармаќшаєа негізгі емдеу курсы аяќталєаннан кейін белсенділік белгілері болмаєан жаєдайда локализациясы кеудеден тыс туберкулез жатады:
      бїйрек жјне несеп шыєару жолдарыныѕ, жыныс безініѕ туберкулезі 3 жыл бойы, біржаќты эпидидимэктомиядан кейінгі жай-кїй, орналасушыларда І-ІІ баєандар бойынша жарамдылыќ жеке аныќталады;
      омыртќа, ќўбырлы сїйектер, буындар туберкулезі кезінде орналасушылар І баєан бойынша жарамды деп танылады, ІІ баєан бойынша жарамдылыќ жеке аныќталады;
      перифериялы жјне шажырќайлы лимфа тїйіндері, ішперде, ішек, бауыр, кґкбауыр – 5 жыл ішінде, функцияларыныѕ бўзылуы болмаєан жјне диспансерлік есептен алынєан жаєдайда, сондай-аќ ќатайєан тыртыќтар перифериялы лимфа тїйіндер туберкулезін кенет емдегеннен кейін орналасушылардыѕ І баєан бойынша жарамдылыєы жеке аныќталады, ІІ баєан бойынша жарамсыз, ІІІ-ІV баєандар бойынша жарамдылыќ жеке аныќталады.
      Локализациясы кеудеден тыс туберкулезі бар адамдарєа ќатысты ЈДК ќорытындысы сондай-аќ заќымданєан органныѕ немесе жїйеніѕ функциясына ќарай Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа Ќосымшалардыѕ негізінде шыєарылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 4-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Алапес (А30)	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е

      Осы Ќосымша алапес диагнозы мамандандырылєан емдеу-профилактикалыќ мекемеде аныќталєан кезде єана ќолданылады.
      Тиісті денсаулыќ саќтау органы алапеспен ауыратын адамды тіркеген отбасынан шыќќан ќызметке орналасушылар мен ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар ќызметке жарамсыз деп танылады.
      Анамнезде отбасылыќ емес ќатынаста болєан адамдар тексеруге жіберіледі жјне жўќтыру болмаєан жаєдайда ќызметке жарамды деп танылады.
      Ескертпе: алапеске кїдік болєан жаєдайда јскери-дјрігерлік комиссиялар міндетті тїрде жергілікті денсаулыќ саќтау органдарына ем-м-60 нысаны бойынша шўєыл хабарлама береді.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 5-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Адамныѕ ќорєаныш тапшылыєы жўќпасынан туындайтын аурулар (АЌТЖ) (В20-В24):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) аурулар (жўќтырылєын ќорєаныш тапшылыєы белгісі - ЖЌТБ);	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) АЌТЖ жўќтырєандар.	жз	В	жз	В	жз	В	жз	В

      Ќан тїзу жїйесініѕ жјне басќа органдардыѕ патологиялыќ ґзгерістерімен ілесе жїретін, туа жјне жїре пайда болєан сипаттаєы ќорєаныш тапшылыєы жаєдайлары кезінде ќызметке жарамдылыќ зардап шеккен орган, жїйе функциясыныѕ бўзылу дјрежесіне ќарай Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа Ќосымшалар бойынша аныќталады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 6-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Мерез жјне басќа да жыныстыќ аурулар (А50-А64):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Алєашќы, екінші немесе жасырын мерезі бар адамдар спецификалыќ емдеу аяќталєаннан кейін жјне клиникалыќ-зертханалыќ зерттеулердіѕ їш мјрте теріс нјтижесі алєаныннан кейін ќызметке жарамды деп танылады.
      Туа пайда болєан жјне їшінші реттік мерезі бар орналасушылар ќызметке жарамсыз деп танылады.
      Жыныс уретриттерініѕ созылмалы немесе асќынєан нысандары жаєдайында емдеу аяќталєаннан кейін кемінде 1 жыл мерзімде ќайталану болмаєан жаєдайда орналасушылар жарамды деп танылады.
      Ішкі органдар, сїйектер, буындар, нерв жїйесі мерезбен заќымданєанда заќымдану дјрежесіне ќарай Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа тиісті Ќосымша ќолданылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 7-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Микоздар: ішкі органдардыѕ актиномикозы, кандидозы, кокцидоидоз, гистоплазмоз, бластомикоздыќ жўќпалар, споротрихоз, мицетомалар, фавус, микроспория, трихофития, тереѕ микоздар жјне басќалар (В35-В49).	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Ќызметке орналасушылар мен ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар емдеуге жатады, ол аяќталєан соѕ јскери ќызметке жарамды деп танылады. Микоз диагнозы зертханалыќ зерттеулермен расталуы тиіс. Ќайтадан стационарлыќ емдеу сјтсіз болєанда кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 62-ќосымшаныѕ 2) тармаќшасы бойынша жїргізіледі.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 8-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ќатерлі жаѕа ґспелер (С00-С97):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) жылдам прогресті, сондай-аќ елеулі ґзгерістері жјне (немесе) метастазалары бар баяу прогресті	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ісікті радикалды жою салдарлары, сондай-аќ негізгі емдеу курсы кезеѕінде шеттетілген жјне регионарлыќ метастазаларсыз функциялардыѕ јлсіз бўзылулары бар баяу прогресті;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке

      Осы Ќосымша нерв жїйесініѕ (С70-С72), лимфоидты, ќан ґндіру жјне туыстыќ тіндерден (С91-С96) басќа ќатерлі жаѕа ґспелердіѕ барлыќ орналасќан жерлерін ќамтиды.
      1) тармаќшаєа таралуына жјне дјрежесіне ќарамастан сїйектердіѕ, буындардыѕ ќатерлі жаѕа ґспелері, шеттетілген метастазалары бар немесе радикалды емес хирургиялыќ емдеуден кейінгі, сондай-аќ ісіктіѕ ќайталануы кезіндегі басќа органдар мен жїйелердіѕ ќатерлі жаѕа ґспелері, шеттетілмеген жјне регионарлыќ метастазаларсыз, біраќ орган немесе жїйе функцияларыныѕ бўзылуымен ішкі органдардыѕ ќатерлі жаѕа ґспелерін радикалдыќ емдеуден кейінгі жай-кїй, ісіктіѕ дјрежесіне жјне таралуына ќарамастан сырќаттыѕ ќатерлі жаѕа ґспелерді емдеуден бас тарту жаєдайлары жатады.
      2) тармаќшаєа шеттетілмеген жјне регионарлыќ метастазаларсыз жјне орган немесе жїйе функциясыныѕ бўзылуынсыз ќатерлі жаѕа ґспелерді радикалды емдеуден кейінгі жай-кїй, тґменгі ерінніѕ немесе терініѕ ќатерлі ісіктерін радикалды емдеуден кейінгі тыртыќтар жатады.
      Ќызметте болудыѕ шекті жасына жеткен ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар, сондай-аќ басќа себептер бойынша ќызметтен шыєарылуєа жататын адамдар ќатерлі процестіѕ орналасуына, сатысында жјне таралуына, сондай-аќ аурудыѕ басталєан уаќытына ќарамастан, осы Ќосымшаныѕ 1) тармаќшасы бойынша кујландырылады. Кґрсетілген адамдар метастазаларсыз тґменгі ерін жјне тері обырын радикалды емдеуден кейін осы Ќосымшаныѕ 2) тармаќшасы бойынша кујландырылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 9-ќосымша       

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Лимфоидты, ќан жасау жјне туыстыќ тіндердіѕ ќатерлі жаѕа ґспелері (лимфо-, миелоретикулосаркомалар, лейкоздар, лимфомдар, лимфогранулематоз), иммунопролиферативті аурулар парапротеинемиялыќ гемобластоздар (С81-С96):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ елеулі бўзылуымен жылдам прогрессивті;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) баяу прогрессивті ќан ќўрамыныѕ елеулі ґзгерістерімен жјне кезеѕдік асќынуларымен;	жз	Д	жз	Д	жз	В	жз	В
3) ќан жасау жїйесі функцияларыныѕ јлсіз бўзылуымен жјне сирек асќыруларымен баяу прогрессивті;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) сјулелік жјне цитостатистикалыќ терапиядан кейінгі жай-кїй.	жз	Г	жз	Г	жз	Г	жз	Г

      1) тармаќшаєа жїргізілген емнен нјтиже болмаєан немесе уаќытша сипатта болєан жаєдайда ќанныѕ жјне ќан жасау мїшелерініѕ ќатерлі аурулары жатады;
      Баяу прогрессивтік аєымды ќатерлі аурулар, емдеуден ўзаќ уаќыт оѕ нјтижесі, жылына бір реттен аспайтын асќынудыѕ жиілігі жјне еѕбекке ќабілеттілік саќталєан жаєдайда ІІІ-ІV баєандарєа жатќызылєан ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар 2) тармаќша бойынша саптан тыс ќызметке жарамды деп танылуы мїмкін.
      4) тармаќшаєа ќанныѕ жјне ќан жасау мїшелерініѕ ќатерлі ауруларына байланысты сјулелі жјне цитостатистикалыќ терапиядан кейінгі жай-кїй жатады. Г санаты сјулелік жјне цитостатикалыќ терапияныѕ бірінші курсын ґткізгеннен кейін єана шыєарылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 10-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ќатерсіз жаѕа ґспелер (D10-D31, D34-42, D 44-48) МКБ-10)	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ елеулі бўзылулары бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылулары бар;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылулары бар;	жз	В-жеке	жз	Д-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) уаќытша функционалдыќ бўзылыстар.	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Бўл Ќосымша нерв жїйесі ісіктерінен басќа ќатерсіз жаѕа ґспелерді ќарастырады (Д-48.2).
      Осы Ќосымша операциялыќ емдеуден бас тартылєан жаєдайда не болмаса хирургиялыќ емдеуге ќарсы кґрсетімдер болєанда ќолданылады.
      1) тармаќшаєа тіндерге, ќан жїретін, лимфатикалыќ тамырларєа жататын, нысанды киім киюге немесе жараќтарды таєып жїруге мїмкіндік бермейтін, терініѕ, жоєарєы тыныс алу жолдарыныѕ, елеулі клиникалыќ кґріністерімен (ќозєалу, басу, айналасындаєы жјне оларєа іргелес мїшелердіѕ бўзылуы), ќан тїкірумен, бронхостенозбен немесе ателектазбен ілесе жїретін бронхоґкпелік аппараттыѕ жаѕа ґспелері, жўту актісін, астыѕ ґтуін елеулі ќиындататын жјне астыѕ тґмендеуімен ілесе жїретін ас ќорыту мїшелерініѕ жаѕа ґспелері, жаќын орналасќан мїшелер функцияларыныѕ бўзылуын тудыратын эндокриндік бўзылуларсыз ішкі секреция бездерініѕ жаѕа ґспелері (ќозєалу, бастырылу), айќын дизуриялыќ бўзылулары бар немесе ќан кетумен ілесе жїретін ќуыќ мїшелерініѕ ќатерсіз жаѕа ґспелері, емдеуден нјтиже болмаєанда немесе ем уаќытша сипатта болєанда сїт безініѕ, жатырдыѕ, аналыќ бездіѕ ќатерсіз жаѕа ґспелері жатады.
      2) тармаќшаєа тіндерге жататын терініѕ, нысанды киім кию немесе жараќтарды таєып жїруге ќиындыќ туєызатын ќан жїретін жјне лимфатикалыќ тамырлардыѕ жаѕа ґспелері; жаќын орналасќан органдар функцияларыныѕ бўзылуы бар аралыќтардыѕ жаѕа ґспелері, жоєарєы тыныс жолдарыныѕ, бронхоґкпе аппаратыныѕ јлсіз клиникалыќ ќўбылыстары бар жаѕа ґспелері, тамаќтанудыѕ тґмендеуінсіз ас ќорыту мїшелерініѕ жаѕа ґспелері; ќуыќ органдарыныѕ јлсіз дизуриялыќ бўзылулары бар ќатерсіз жаѕа ґспелері, сїт безініѕ, жатырдыѕ, аналыќ бездіѕ жјне онкологтыѕ ќорытындысы бойынша операциялыќ емдеуді ќажет ететін јйелдердіѕ жыныс мїшелерініѕ басќа да јлсіз клиникалыќ кґріністері бар жаѕа ґспелері жатады. 2) тармаќшаєа сондай-аќ 12 апталыќ жјне одан артыќ жїктілікке сјйкес келетін кґлемдегі, анемияєа јкеп соќтыратын ќан кетумен ілесе жїретін, сондай-аќ субмукозды немесе субсерозды тїйіндер болєан жаєдайда олардыѕ ќанмен ќамтамасыз етілуініѕ бўзылуымен, тез ґсуімен (бір жыл ішінде 5 аптадан асатын жїктілікке сјйкес келетін кґлемге дейін ісіктіѕ ўлєаюы) жатыр миомасы жатады.
      3) тармаќшаєа диспептикалыќ бўзылулары бар ас ќорыту органдарыныѕ жаѕа ґспелері, геникомастия, ќатерсіз жаѕа ґспелер немесе органдар мен жїйелер функцияларыныѕ елеусіз бўзылулары бар оларды радикалды емдеудіѕ салдарлары жатады.
      Хирургиялыќ емдеуді ќажет ететін јйелдер жыныс органдарыныѕ жаѕа ґспелері, клиникалыќ кґріністерсіз 7-ден 11-ге дейінгі апталыќ жїктілікке сјйкес келетін кґлемдегі жатыр миомасы, консервативтік емдеуді ќажет ететін диффуздыќ жјне фиброзды-кистозды мастопатия, сондай-аќ ерлердіѕ сыртќы жыныс органдарыныѕ сыртќы жай-кїйі жјне ісу алдындаєы аурулары: атрофия, дисплазия, аталыќ ўрыќтыѕ гипоплазиясы жјне гиперплазиясын; фиброма кистасын жјне хирургиялыќ ќажет ететін аталыќ ўрыќтыѕ, шјућет бауыныѕ жјне енніѕ ќатерсіз ґсімдерін жатќызєан жґн.
      4) тармаќшаєа Г санаты функцияларды толыќ ќалпына келтіру їшін арнайы емдеуді ќажет етпейтін стационарлыќ емдеу аяќталєан соѕ кеуде немесе ішперде ќуысыныѕ, кіші жамбастыѕ ќатерсіз жаѕа ґспелеріне байланысты хирургиялыќ емдеуден кейін шыєарылады.
      Ќатерсіз жаѕа ґспелер: нысанды киім, аяќ киім кию немесе жараќтарды таєып жїруге ќиындыќ туєызбайтын, онкологтыѕ ќорытындысы бойынша операциялыќ емдеуді ќажет етпейтін липоматоз, гемангиомалар, дермоидті кисталар, хондромалар осы Ќосымшаны ќолдану їшін негіз болып табылмайды жјне ќызмет ґткеруге жјне оќу орындарына тїсуге кедергі болмайды.
      Бас миыныѕ жјне жўлынныѕ ќатерсіз жаѕа ґспелері бар адамдар Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 25-ќосымша бойынша, ал перифериялыќ нерв жїйесінде ќатерсіз жаѕа ґспелері бар адамдар Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 26-ќосымша бойынша кујландырылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 11-ќосымша      

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ќан жјне ќан жасау мїшелерініѕ аурулары (D50-D89):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ елеулі бўзылулары бар жылдам прогресті;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќан ќўрамыныѕ елеулі ґзгерістері жјне мерзімді асќынулары бар баяу прогрессті;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) ќан жасау жїйесініѕ јлсіз бўзылулары мен сирек асќынулары бар баяу прогресті;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) ќанныѕ жїйелі емес ауруларынан кейінгі уаќытша функционалдыќ бўзылулар.	жз	Г	жз	Г	жз	Г	жз	Г

      Осы Ќосымша мамандандырылєан стационарда тексеру кезінде аныќталєан анемияны, ќанныѕ ўюыныѕ бўзылуын, алќызыл даќтар жјне басќа геморрагиялыќ жаєдайларды, ќан жјне ќан жасау органдарыныѕ басќа да ауруларын ќарастырады.
      1) тармаќшаєа жїргізілген емдеуден нјтиже болмаса немесе уаќытша сипатта болєан жаєдайда ќан жјне ќан жасау органдарыныѕ аурулары; гипо немесе апластикалыќ анемия, тромбоцитопатияныѕ, гемофилияныѕ, коагулопатияныѕ тўќым ќуалаушылыќ нысандары, ќан кетумен, ќан ќўйылумен ілесе жїретін коагулопатия, сондай-аќ жўќпалы асќынуларымен жиі ќайталанатын жїре пайда болєан немесе туа біткен ўраќты иммунитет тапшылыєы жаєдайы (адамныѕ иммунитет тапшылыєы  жўќпасын туєызатын аурулардан басќа) жатады.
      Глюкокортикоидті терапияныѕ ремиссиясына жеткен жаєдайда єана ќатерлі жаѕа ґспелерге жатпайтын ќан жјне ќан жасау органдарыныѕ аурулары кезінде ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар 3) тармаќша бойынша кујландырылады. Спленэктомияны жаќсы нјтижемен ґткерген адамдар осы Ќосымшаныѕ 2) тармаќшасы бойынша, ал жїргізілген емдеу нјтижесі жеткіліксіз болєан жаєдайда 1) тармаќшасы бойынша кујландырылады.
      Глюкокортикоидті терапияныѕ немесе спленэктомияныѕ жаќсы нјтижесі бар аутоиммунді тромбоцитопениялы алќызыл даќтар эпизодын ґткерген ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар 4) тармаќша бойынша кујландырылады.
      Геморрагиялыќ кґріністерсіз тромбоцитопения јлсіз байќалєан созылмалы баяу прогрессивті аєымы кезінде жјне гормонды терапия ќажеттілігі (спленэктомиядан кейін немесе онсыз) болмаєан кезде кујландыру 3) тармаќша бойынша, ал спленэктомияныѕ нјтижесі елеусіз болєанда немесе болмаєанда 1) тармаќша бойынша кујландырылады.
      Виллебранд ауруы кезінде кујландыру функциялардыѕ бўзылу жјне ауру аєымыныѕ дјрежесіне байланысты 1), 2) немесе 3) тармаќша бойынша жїргізіледі.
      Ќанда гемоглобин кемінде 115 г/л болєан жаєдайда ќан сарысуында темірдіѕ ќалыпты кґрсеткіштері болса, јйелдер жарамды деп танылады.
      Медициналыќ кујландыру кезінде ќан немесе ќан жасау органдары ауруыныѕ белгілері бірінші рет аныќталєан ќызметке орналасушылар гематологќа консультацияєа жіберіледі. Ауру аныќталєан жаєдайда кујландыру стационарлыќ тексеруді ќажет етпейді.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 12-ќосымша   

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Зоб (Е04-Е04.09):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) жаќын орналасќан органдар функцияларыныѕ бўзылуын тудыратын;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
2) киім киюді ќиындататын;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
3) эндокриндік бўзылулар болмаєан кезде киім киюге кедергі келтірмейтін;	жеке	А	жеке	А	А	А	А	А

      Кујландырылушыда 1) жјне 2) тармаќшаларда кґрсетілген аурулар аныќталєан жаєдайда хирургиялыќ емдеу ўсынылады. Кґрсетілген тармаќтар бойынша ќорытынды хирургиялыќ емдеу нјтижелері ќанаєаттанарлыќсыз болєан жаєдайда не болмаса оперциядан бас тартќан жаєдайда шыєарылады.
      Хирургиялыќ емдеуден кейін кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 13-ќосымшаныѕ 4) тармаќшасы бойынша жїргізіледі.
      Ќалќанша бездіѕ елеусіз диффузды ўлєаюы бар (І-ІІ дјрежелі), оныѕ функцияларыныѕ бўзылу белгілері жоќ адамдар ўзаќ уаќыт (3 жылдан артыќ) баќыланатыны туралы деректер болєан жаєдайда ішкі істер органдарындаєы ќызметке жјне арнайы оќу орындарына оќуєа тїсуге жарамды.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 13-ќосымша      

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Эндокриндік жїйе аурулары, тамаќтанудыѕ бўзылулары, Е04 ќоспаєанда, зат алмасудыѕ басќа да бўзылулары (Е00 – Е90):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ едјуір бўзылулары бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылулары бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылулары бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) уаќытша функциялыќ бўзылулар.	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Осы Ќосымшаєа тиреотоксикоз, тиреоидиттер, гипотиреоз, ќантты диабет, ќалќанша без маѕындаєы, бїйрекїсті бездердіѕ, гипофиза, гиповитаминоздар, семіздік жатады.
      Ќызметке орналасушы азаматтарды, сондай-аќ ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарды кујландыру, јдетте, стационарлыќ тексеруден жјне ќажет болєанда, емдеуден кейін жїргізіледі.
      1) тармаќшаєа тўраќты, тїйіншекті жјне диффузиялы уытты зобтыѕ ауыр тїрлеріне (ауру басталєаннан бастап дене салмаєыныѕ кґлемі 50% дейін тґмендеу, адинамия, айќын экзофтальм, тыныштыќта демігу, пульстіѕ соєу жиілігі минутына 120 жјне одан артыќ, негізгі алмасудыѕ артуы 50% жјне одан кґп, јртїрлі висцералыќ асќынулар) негізделген аныќ байќалатын бўзылулар, сондай-аќ ќантты диабеттіѕ ауыр нысаны жатады.
      Ќантты диабеттіѕ ауыр нысанымен ауыратындарєа сондай-аќ гипергликемия дјрежесіне жјне емдеу сипатына ќарамастан, айќын байќалатын ретинопатия, нефропатия, шеткілік невропатия, ангиопатиямен ауыратын адамдарды жатќызады. 1) тармаќшаєа сондай-аќ ішкі секреция бездері (гипофиза, бїйрекїсті безі, ќалќанша жјне жыныс бездері) олардыѕ функцияларыныѕ кїрт бўзылулары мен орынбасарлыќ терапия јсерініѕ болмауынан, сондай-аќ IV дјрежелі алиментарлыќ семіздік аурулары жатады.
      2) тармаќшаєа ауырлыєы орташа дјрежедегі эндокриндік бездерініѕ ауруларына байланысты тўраќты айќын кґрінетін бўзылулар жатады.
      Ауырлыєы орташа дјрежедегі тиреотоксикоз їшін ауру басталєаннан бастап дене салмаєы кґлемініѕ 20% дейін тґмендеуі, эмоциялыќ жјне вегетативтік бўзылулар, пульстіѕ минутына 110-120 рет соєуы, жўмыс ќабілетініѕ елеусіз тґмендеуі, негізгі алмасудыѕ 30-дан 50% дейін артуы тјн.
      Ауырлыєы орташа дјрежедегі ќантты диабет кезінде кґміртегі алмасуыныѕ компенсациясына ќантты тґмендететін препараттарды пероральды ќабылдау арќылы немесе ўдайы диетотерапиямен инсулин енгізу арќылы ќол жеткізіледі. Ќантты диабетпен ауыратын адамдар айќын байќалатын: ретинопатия, нефропатия, перифериялыќ невропатия, ангиопатия болса, кујландырылады.
      3) тармаќшаєа алиментарлыќ семірудіѕ III дјрежесі жатады. Жіті, созылмалы фиброзды жјне аутоиммунды тиреоидитпен ауыратын адамдар ќалќанша безініѕ функциясына байланысты Ќосымшаныѕ 1) немесе 2) тармаќшасы бойынша кујландырылады.
      Алиментарлыќ семіздіктіѕ III дјрежесі бірінші рет ќойылєан ќызметке орналасушы азаматтар 4) тармаќ бойынша жарамсыз деп танылып, 6 айдан кейін ќайта кујландырылады. Ќажет болєанда мўндай ќорытынды ќайта шыєарылуы мїмкін, ал семіздікті емдеу сјтсіз болса, олар 2) тармаќша бойынша кујландырылады. Осы тармаќшаєа сондай-аќ диффузиялы  уытты зобтыѕ ќайтымды жеѕіл нысандары (жеѕіл неврозєа ўќсас симптоматика, дене жїктемесіне тґзімділіктіѕ тґмендеуі, пульс жиілігініѕ минутына 100-ге дейін болуы, ќалќанша безініѕ I-II дјрежелі їлкеюі), сондай-аќ бір тјулік ішінде гликемия 8,9 ммоль/л (160 миллиграмм-пайыз) артпаса жјне ќантты тґмендететін препараттарды пероральды ќабылдаумен, диетамен жеѕіл ќалпына келтірген жаєдайда ќантты диабеттіѕ нысандары жатады.
      Ќызметке, оныѕ ішінде кїндізгі оќу нысанына тїсетін алиментарлы семіздіктіѕ I дјрежесіндегі адамдар жарамды деп табылады. III-IV баєандар бойынша кујландырылатын алиментарлы семіздіктіѕ II дјрежесіндегі адамдар ішкі істер органдарындаєы ќызметке жарамды, ал I-II баєандар бойынша жарамдылыќ жеке аныќталады.
      ЭКГ-да (миокардадаєы дистрофикалыќ ґзгерістер, сол жаќ асќазанныѕ гипертрофиясы) ґзгерістер, артериалды ќан ќысымы, май гепатозы, сїйек-буын жїйесініѕ алмасу-дистрофикалыќ ґзгерістері болєан жаєдайда ІІ дјрежелі алиментарлыќ семіздігі бар орналасушылар 3) тармаќша бойынша кујландырылады.
      4) тармаќшаєа ќалќанша жјне басќа да эндокриндік бездерге операциялыќ араласудан кейінгі, сондай-аќ жіті тиреоидиттерден кейінгі жай-кїй жатады. 4) тармаќша бойынша жарамсыз деп танылєан ќызметке орналасушылар 6 айдан кейін ќайта кујландырылады.
      Басќа органдар мен жїйелер заќымданєан жаєдайда кујландыру сондай-аќ Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа тиісті Ќосымшалар бойынша жїргізіледі.
      Тамаќтану жаєдайын баєалау їшін дене салмаєыныѕ индексі пайдаланылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 14-ќосымша      

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Бас миыныѕ органикалыќ заќымдануы нјтижесінде психотикалыќ жјне психотикалыќ емес психикалыќ бўзылулар, оныѕ ішінде бас миыныѕ ауруы, заќымдалуы жјне дисфукциясы салдарынан жеке басыныѕ жјне мінез-ќўлќыныѕ бўзылулары (бас миыныѕ жараќаттары) (F00-F09).	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	Ќ
1) кїрт байќалєан психикалыќ бўзылулар кезінде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) јлсіз байќалєан психикалыќ бўзылулар кезінде;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) жеѕіл ќысќа мерзімді ауру кґріністері кезінде;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) ґткерген бас миыныѕ жіті аурулары немесе жабыќ бас сїйегі-ми жараќатынан кейінгі аурулы бўзылулардыѕ тўраќты ґтемі кезінде.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	Д-жеке	А	Д-жеке	А

      Осы Ќосымша бас сїйек–ми жараќаты нјтижесіндегі психоздар мен басќа да психикалыќ бўзылуларды, бас миыныѕ ісігі ауруын, мидыѕ ќабынуын, делбе, ми мерезі, тамыр дегенераторлыќ шектеулі аурулары мен бас миыныѕ заќымдануларын ќамтиды.
      1) тармаќшаєа елеулі айќын жјне тўраќты психикалыќ бўзылулар: созылыѕќы психотиялыќ жай-кїй, деменция, интеллектуалдыќ-мнестикалыќ бўзылулар жјне психоорганикалыќ тїр бойынша тўлєаныѕ ґзгеруі жатады.
      2) тармаќшаєа ќолайлы аєымдаєы јлсіз байќалєан психотикалыќ жай-кїй, бас миыныѕ органикалыќ ауруынан (жараќатынан) кейін психотияєа ўќсас, неврозєа ўќсас реакцияларєа, тўраќты неврозєа ўќсас жјне психотияєа ўќсас синдромдарєа бейімділікпен, тўраќты эмоциялыќ-ерік, эндокриндік, астеникалыќ, церебрастеникалыќ немесе вегетативтік бўзылулармен кґрінетін психикалыќ бўзылулар жатады.
      3) тармаќшаєа орталыќ нерв жїйесіне органикалыќ заќымдану белгілері болмаєан жаєдайда сауыєумен немесе елеусіз байќалєан астениямен аяќталєан бас миыныѕ жіті жараќаттарыныѕ немесе жіті органикалыќ ауруларыныѕ салдарынан туындаєан ауыспалы, ќысќа мерзімді психотикалыќ жјне психотикалыќ емес бўзылулар жатады.
      Г санатыныѕ мерзімі аяќталєаннан кейін ќайта кујландыру жїргізіледі.
      4) тармаќшаєа астениямен, эмоциялыќ тўраќсыздыќпен, жігерсіздік, психикалыќ процестердіѕ тыєыз ќозєалуы, есте саќтау, назар, ойлау функциялары ґнімділігініѕ конгнитивтік тґмендеуімен ілесе жїретін, сирек жекелеген органикалыќ белгілер (функцияларыныѕ бўзылуынсыз) немесе тіпті оларсыз болуы мїмкін орталыќ нерв жїйесініѕ психикалыќ бўзылулары мен органикалыќ заќымдалу кґріністері болмаєан жаєдайда психодиагностикалыќ жјне психофизиологиялыќ зерттеудіѕ жјне ОНЖ жай-кїйін зерттеудіѕ басќа да јдістерініѕ нјтижелерімен расталєан ґткерген бас миыныѕ жіті ауруы немесе жараќатынан кейінгі (посткоммоциялыќ жјне посттравматикалыќ мидыѕ психотикалыќ емес ауру синдромдары) аурулы кґріністердіѕ тўраќты (1 жылдан кем емес) жай-кїйі жатады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 15-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Эндогендік психоздар (F20-F39):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) шизофрения, шизотиптік жјне сандыраќты бўзылулар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) аффективтік психоздар, жиі ќайталамалы биполярлыќ фазаларымен кґѕіл-кїйдіѕ бўзылулары немесе ўзаќќа созылєан, монополярлыќ ўстамалар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
3) јлсіз байќалєан аффективтік бўзылулар жјне маниакалды -депрессивтік психоздыѕ жеѕіл нысандары мен толыќ психикалыќ денсаулыќтыѕ сирек ўстамалары мен ўзаќ аралыќтары (бірнеше жыл) бар циклотимия.	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      Осы Ќосымша барлыќ эндогендік жјне аффективтік психоздарды ќамтиды.
      1) тармаќшаєа психиатриялыќ стационарда аныќталєан шизофренияныѕ, шизотиптік жјне сандыраќты бўзылулардыѕ барлыќ нысандары жатады.
      2) тармаќшаєа елеулі байќалєан аффективтік бўзылулар немесе стационарлыќ тексерумен жјне емдеумен расталєан психотикалыќ ќосылулары бар (сандыраќ, галлюцинация, ќозєалыс бўзылулары) маниакалды-депрессивтік психоздыѕ созылыѕќы нысандары жатады.
      3) тармаќшаєа јлсіз байќалєан аффективтік бўзылулар жјне толыќ психикалыќ денсаулыќтыѕ сирек ўстамалары мен ўзаќ аралыќтары бар (бірнеше жыл) маниакалдыќ депрессивтік психоздыѕ жјне циклотимияныѕ жеѕіл нысандары жатады.
      Ќысќа мерзімді психотикалыќ ќосылулары бар немесе олар болмаєанда ќолайлы аєымы кезіндегі маниакалды-депрессивтік психоздар жјне бір мјрте моно немесе биполярлыќ эпизодтан кейінгі циклотимиялар, сондай-аќ аз байќалєан жјне ўзаќќа созылмайтын нысандаєы жјне жаєымды болжамды ќайталамалы эпизод 3) тармаќша бойынша кујландырылады.
      Бірінші эпизодтан кейін жеѕіл аєымы жјне ќолайлы болжамы бар ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар 3) тармаќша бойынша 1 жјне 2-баєандар бойынша бейбіт уаќытта саптан тыс ќызметке жарамды, соєыс уаќытында бірінші дјрежелі шектеулі жарамды деп танылады, ал 3 жјне 4-баєандар бойынша – саптыќ немесе саптан тыс ќызметке жарамдылыќ жеке аныќталады.
      Осындай ќорытынды ќайталамалы эпизодтыѕ жеѕіл тїріне ќатысты ґткерген, ўзаќ, біраќ кемінде 25 жыл ќызмет ґтілі бар ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа шыєарылуы мїмкін.
      Ќызметке орналасушылар ґткерілген маниакалды-депрессивтік психоз, циклотимия туралы ќўжаттамалыќ растау болєан жаєдайда жарамсыз деп танылады. Амбулаторлыќ жаєдайларда шизотиптік, сандыраќты, аффективтік бўзылулардыѕ белгілері аныќталєан ќызметке орналасушы адамдарєа мамандандырылєан емдеу мекемесінде стационарлыќ тексерусіз осы Ќосымшаныѕ ќолданылуы мїмкін.
      Аныќ емес генездіѕ гипоманиакалдыќ жјне субдепрессивтік симптомдары аныќталєан ќызметке орналасушы адамдар жарамсыз деп танылады.
      Кујландырылушыныѕ жаќын туыстарында аффективтік психоздыѕ тўќым ќуалаушылыќ ауырлыєы оныѕ ауруыныѕ белгілерін аныќтау їшін барынша мўќият тексеруді ќажет етеді.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 16-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Экзогенді этиологияныѕ симптоматикалыќ психоздары жјне басќа да психикалыќ бўзылулары (F00-F09):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) елеулі байќалєан тўраќты психикалыќ бўзылулар кезінде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) жеке бастыѕ патологиялыќ ґзгерістерініѕ байќалєан астеникалыќ жай-кїйі бар жјне нерв жїйесініѕ органикалыќ заќымдануы болєан кезде;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) јлсіз байќалєан астеникалыќ жай-кїй кезінде;	жз	В	жз	В	жз	В	жз	В
4) жіті аурудан кейін ќолайлы аєымы жјне аяќталєан жеѕіл ќысќа мерзімді астеникалыќ жай-кїй бар болєан кезде.	жз	Г	жз	Г	жз	Г	жз	Г

      Осы Ќосымша психоздарды жјне јртїрлі генездіѕ соматикалыќ аурулары, климактериялыќ бўзылулар, зат алмасудыѕ бўзылулары, босану кезіндегі жалпы инфекциялары, интоксикациялары салдарынан басќа да психикалыќ бўзылуларды ќарастырады. Осыєан радиоактивті заттардыѕ (РЗ), иондаушы сјулелену кґздерініѕ (ИСК), зымыран отыны компоненттерініѕ (ЗОК), электрмагниттік ґріс кґздерініѕ (ЭҐК) јсеріне негізделген психикалыќ бўзылулар да жатады.
      Ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарды кујландыру стационарлыќ тексеруден жјне емдеуден кейін, ќызметке орналасатын азаматтарды кујландыру амбулаторлыќ тексеру нјтижелері бойынша жїргізіледі.
      1) тармаќшаєа едјуір байќалєан клиникалыќ кґріністері бар немесе ўзаќ аєымды психотикалыќ жаєдай, оныѕ ішінде жеке бастыѕ аныќ байќалєан ґзгерістері, интеллектуалдыќ-мнестикалыќ бўзылулары жатады.
      2) тармаќшаєа органикалыќ тип немесе аныќ тўраќты (3 айдан артыќ) астеникалыќ жай-кїй (церебрастения) бойынша, оныѕ ішінде орталыќ нерв жїйесініѕ органикалыќ заќымдану кґріністері бар, жеке бастыѕ патологиялыќ ґзгерістеріне јкеп соќтыратын јлсіз байќалєан немесе ќайталамалы психотикалыќ жјне психотикалыќ емес жай-кїй жатады.
      3) тармаќшаєа орталыќ нерв жїйесініѕ органикалыќ заќымдану кґріністері болмаєан кездегі инфекцияны ґткергеннен кейінгі 3 айєа дейін созылєан јлсіз байќалєан астеникалыќ жай-кїй жатады.
      4) тармаќшаєа жіті ауру не болмаса созылмалы ауру нјтижесінде туындаєан психикалыќ бўзылулар, инфекциялар, жеѕіл ќысќа мерзімді (2-3 аптаєа дейін) астениямен ґтетін жјне сауыєумен аяќталєан ОНЖ органикалыќ заќымдануыныѕ белгілерінсіз интоксикация жатады.
      4) тармаќша бойынша ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа Г санаты шыєарылады, ќажет болєанда ќайта кујландыру жїргізіледі.
      Осы Ќосымша бойынша ЈДК, ОЈДК бўрын жарамсыз деп таныєан адамдар барлыќ тармаќшалар бойынша ќайта кујландыруєа жатпайды.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 17-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Реактивті психоздар жјне кїйзелумен байланысты невротикалыќ бўзылулар, сондай-аќ соматоформалыќ бўзылулар (F40-F48):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	Ќ
1) кїрт байќалєан тўраќты ауру кґріністері кезінде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) јлсіз байќалєан, ўзаќ немесе ќайталамалы ауру кґріністері;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) елеусіз байќалєан, жеѕіл астенияєа ґткен ќысќа мерзімді ауру кґріністері кезінде;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	жеке	жз	жеке
4) жаќсы емделетін жјне сырќаттыѕ сауыєыуымен аяќталатын, негізінен эмоционалды ерікті, вегетативті бўзылулармен сипатталатын, сауыєумен аяќталєан жеѕіл жјне ќысќа мерзімді ауыртатын невротикалыќ кґріністер кезінде, сондай-аќ бейімделудіѕ бўзылуылары	жз	А	жз	А	жз	А	жз	А

      Осы Ќосымшаєа: реактивтік психоздар жјне невроздыќ бўзылулардыѕ кїйзелуімен байланысты барлыќ ахуалдарєа негізделген: мазасыздану-фобиялыќ, обсессивті-компульсивтік бўзылулар, кїйзеліске жіті реакциялар, неврастенияныѕ, соматоформныѕ диссоциативтік (конверсивтік) бўзылуына бейімделудіѕ бўзылулары жатады.
      1) тармаќшасына баяу аєымды реактивті психоздар жјне невротикалыќ бўзылулар (аффектілік-естен тану, депрессивтік психогендік реакциялар, сандыраќтыќ психоздар, реактивтік депрессия жјне т.б.); аныќ білінетін ќайталама депрессиялыќ жай-кїй, жеке бастыѕ невротикалыќ дамуымен, аффективтік жјне невротикалыќ ќасіретітерді бекітудіѕ жјне аныќ білінетін астенизациясы бар адамдардаєы ќайталама суицидтік јрекеттер, адамныѕ невротикалыќ дамуы жатады.
      2) тармаќшаєа мамандандырылєан мекемеде стационарлыќ емдеу жїргізілген жаєдайда, ќызметтік жјне јлеуметтік адаптацияны ўзаќ уаќыт (кемінде екі ай) бўзатын, јлсіз кґрінетін психоздар, невроздар жјне невротикалыќ бўзылулар жатады.
      III-IV баєандар бойынша кујландырылатын ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар алєаш рет аныќталєан бўзылуларды сјтті емдеуден кейін саптан тыс ќызметке жарамды деп танылуы мїмкін.
      3) тармаќшаєа жіті реакциядан кейін жеѕіл астения, эмоциялыќ тўраќсыздыєы бар вегетативтік бўзылулар ќалєан жаєдайда, бўл ретте психодиагностикалыќ тексерудіѕ деректері бойынша нерв жїйесініѕ јлсіз тїрі, эмоциялыќ тўраќсыздыєы, стрестік сипаттаєы жїктемелерге тґмен адаптациялыќ мїмкіндіктері аныќталєанда, елеусіз білінетін ќысќа мерзімді невротикалыќ аурулары бар орналасушылар жатады. Анемнезде суицидтік јрекет, сондай-аќ баяу кекештену (логоневроз) сондай-аќ 3) тармаќша бойынша кујландырылады.
      3) тармаќша бойынша бўрын ќысќа мерзімді жјне ќолайлы аєымдаєы реактивтік психозды немесе жеѕіл астениямен аяќталєан, јлсіз аныќ білінетін невротикалыќ бўзылуды ґткерген ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар кујландырылады.
      Ќысќа мерзімді невротикалыќ бўзылулар едјуір психоэмоциялыќ жјне физикалыќ кїшті ќажет ететін ахуалда пайда болєан ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа 15 кїн мерзімге дейін Г санаты шыєарылып, ќайта кујландырылады.
      4) тармаќшаєа жеѕіл жјне ќысќа мерзімді невротикалыќ кґріністер, негізінен эмоциялыќ-ерік, астено-вегетативтік, жеѕіл когнитивтік бўзылулармен, ахуалєа негізделуімен сипатталатын, жаќсы емделетін жјне науќастыѕ сауыєуымен аяќталатын бўзылулар, сондай-аќ эмоциялыќ тўраќсыздыєы, жекелеген психофизиологиялыќ процестердіѕ кемшіліктері (назар, есте саќтау, ойлау) бар нерв жїйесініѕ јлсіз тїріндегі жеке бастыѕ ерекшеліктері жатады.
      Анамнезде суицидтік јрекеттер немесе мїшеге заќым келтіру фактілерін (тіпті бір мјрте) жасаєан адамдар ќызметке орналасуєа жарамсыз деп танылады.
      3), 4) тармаќшалар бойынша бўрын жарамсыз деп танылєан адамдар кемінде 1 жылдан кейін ќайта кујландыруєа жатады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 18-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Жеке бастыѕ бўзылулары (F60-F69):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќайталамалы ўзаќ декомпенсацияларєа немесе патологиялыќ реакцияларєа бейім, аныќ байќалєан;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) тўраќсыз ґтеуге келмейтін немесе ґтеулі јлсіз байќалєан;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) жеке бастыѕ реакциясыныѕ тўраќты ґтеуімен.	жз	В	жз	В	жз	В	жз	В

      Осы Ќосымша жеке бас-психопатияныѕ спецификалыќ бўзылуларын, жеке бастыѕ патологиялыќ дамуын, психикалыќ инфантализмніѕ барлыќ тїрлерін, жыныстыќ идентификация жјне сексуалды басымдылыќ берудіѕ бўзылуыныѕ тура жјне жанама белгілерін жјне жеке бастыѕ жјне јлеуметтік дезинтеграцияєа јкелетін басќа да бўзылуларды ќарастырады.
      Ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарда жеке бастыѕ бўзылуларын диагностикалау їшін жинаќталєан анемнестикалыќ мјліметтерді, жеке істерді, медициналыќ, ќызметтік мінездемелердіѕ деректерін мўќият жјне жан-жаќты зерделеу ќажет. Кујландырылатын адамдарды тексеру психиатриялыќ стационар жаєдайында жїргізіледі.
      1) тармаќшаєа барынша тереѕ жјне тўраќты аурулыќ кґріністермен сипатталатын, ўзаќ мерзімге ќызметтік міндеттерін орындаудан босататын, аныќ білінетін, ґтеуге келмейтін, психопатияныѕ жјне жеке бастыѕ патологиялыќ дамуыныѕ ядролыќ деп аталатын нысандары (параноялыќ, обсессивтік-фобиялыќ жјне т.б.) жатады.
      2) тармаќшаєа жеке бастыѕ бўзылуыныѕ, психопатияныѕ жјне аффективтік жўќарулармен, реактивтік жаєдайлардыѕ дамуыныѕ жеѕілдігімен, вегетативтік нерв жїйесініѕ айќын ўстамсыздыєымен кґрінетін жеке адамныѕ патологиялыќ дамуыныѕ јлсіз білінетін нысандары, сондай-аќ тўраќты жјне аныќ білінетін патологиялыќ реакциялары бар психикалыќ инфантилизм жатады.
      3) тармаќшаєа психикалыќ инфантализм, психопатия деѕгейіне жетпеген, эмоциялыќ-жігерлілік жјне басќа да патологиялыќ кґріністері тўраќты (3 жылдан астам) ґтемді мен тґмен стрестік тўраќтылыєы бар адамдарда басќа да патологиялыќ кґріністердіѕ тўраќты жеке бастыѕ басќа да бўзылулары (транзиторлыќ, парциалдыќ, сексуалдыќ) жатады, бўл медициналыќ ўйымдардан, оќу орындарынан, жўмыс орнынан ќўжат тїрінде расталуы тиіс, сондай-аќ жыныстыќ идентификацияныѕ жјне сексуалдыќ басымдыќ берудіѕ бўзылу белгілерініѕ тура жјне жанама белгілері, сексуалдыќ жетілу маќсатында жыныстыќ мїшеніѕ шеткі жаєына ґзге денелердіѕ болу фактілері, анамнезде аяќталмаєан суицидтік фактілері жјне мїшеге заќым келтіру фактілері жатады.
      Наќты сыртќы зияндармен (инфекциялармен, интоксикациялармен, жараќаттанулармен жјне т.б.) себепті байланыстаєы психопатия тектес жай-кїйдегі адамдар, јуестігінде бўзылулар бар адамдар нерв-психикалыќ патологияныѕ тиісті нозологиялыќ нысандарын ќарастыратын Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа ќосымшалар бойынша кујландырылады.
      Жеке бастыѕ барлыќ патологиялыќ ќўрылымынан туындамайтын аныќ, јдейіленген мінез-ќўлыќ оќиєалары, тјртіпсіздік кґріністері жеке бастыѕ бўзылу белгілері ретінде баєалана алмайды.
      Анамнезде суицидтік јрекеттер немесе мїшеге заќым келтіру (тіпті бір мјрте) фактілерін жасаєан адамдар ќызметке орналасуєа жарамды деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 19-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Психоактивтік заттарды пайдаланумен байланысты мінез-ќўлыќтыѕ психикалыќ бўзылулары: созылмалы алкоголизм, нашаќорлыќ, уытќўмарлыќ (F10-F19).	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) кїрт байќалєан, тўраќты психикалыќ бўзылулар кезінде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) јлсіз байќалєан психикалыќ бўзылулар, жеке бастыѕ патологиялыќ ґзгерістері болєан кезде;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) бастапќы кґріністер кезінде.	жз	В	жз	В	жз	В	жз	В

      Осы Ќосымша психикалыќ бўзылуларды, оныѕ ішінде алкогольді, есірткі жјне басќа да уытты заттарды созылмалы тїрде теріс пайдалану салдарынан туындайтын алкогольдік (металкогольдік) жјне интоксикациялыќ психоздарды ќарастырады.
      Ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарды кујландыру стационарлыќ тексеруден кейін, ал ќызметке тїсетін азаматтарды кујландыру амбулаторлыќ тексеру нјтижелері бойынша жїргізіледі.
      1) тармаќшаєа созылмалы алкоголизм, оныѕ ішінде созылыѕќы немесе ќайталамалы алкогольдік (металкогольдік) психозды алкоголизм, жеке бастыѕ аныќ байќалєан ґзгерістері, интеллектуалды-мнестикалыќ бўзылулары бар нашаќорлыќ жјне уытќўмарлыќ жатады.
      2) тармаќшаєа жеке бастыѕ јлсіз байќалєан ґзгерістерімен, ґзініѕ жай-кїйіне сынныѕ тґмендеуімен, емделуге жаєымды белгілердіѕ болмауымен ілесе жїретін, сондай-аќ стационарлыќ емдеудіѕ сјтсіздігі кезіндегі алкоголизм, нашаќорлыќ жјне уытќўмарлыќ жатады.
      3) тармаќшаєа жеке бастыѕ бўзылулары, реактивтілік жјне дененіѕ тјуелділігініѕ ґзгерген кґріністері болмаєан жаєдайда алкоголизмніѕ бастапќы сатысы жатады. Ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар емдеуге мыќты маќсат болєан кезде, ішкі істер органдары басшылыєыныѕ пікірін ескере отырып, јскери ќызметке жарамды деп танылады.
      Ќызметке тїсушілерде алкогольді, ќўрамында есірткі бар жјне уытты заттарды асыра пайдалану симптомдары мен фактілері аныќталєан жаєдайда кујландыру 3) тармаќшасы бойынша жїргізіледі.
      Алкогольмен немесе есірткі (уытты) заттарымен жіті улануды ґткерген адамдарєа Г санаты шыєарылмайды.
      Бўрын ЈДК немесе Ќазаќстан Республикасы ІІМ ТД МБ ОЈДК осы Ќосымша бойынша барлыќ баєандармен жарамсыз деп таныєан адамдар кујландыруєа жатпайды.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 20-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Аќыл-ой кемістігі (F70-F79):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) тереѕ жјне аныќ білінетін аќыл-ой кемістігі;	жз		жз		жз		жз
2) јлсіз аќыл-ой кемістігі;	жз		жз		жз		жз
3) жеѕіл аќыл-ой кемістігі, оныѕ ішінде жеѕіл аќыл-ой кемістігі дјрежесіне жетпейтін аќыл-ойдыѕ наќтыланбаєан субќалыптылыєы	жз		жз		жз		жз

      Осы Ќосымша ерте онтогенездіѕ бўзылуына негізделген туа пайда болєан аќыл-ойдыѕ жеткіліксіз дамуыныѕ барлыќ нысандарын ќарастырады.
      Тереѕ жјне аныќ білінетін дјрежедегі туа біткен аќыл-ой кемістігі, жарыместікті ќоса алєанда, диагностикалыќ ќиындыќ туындатпайды жјне сарапшылыќ ќорытындыны негіздеу їшін стационарлыќ тексеруді ќажет етпейді, сондыќтан бўл адамдар ќызметке, јскери ќызметке орналасу кезінде ќатардаєы ќўрам арасында да, басшы ќўрам адамдары арасында да жарамсыз деп танылады.
      Жеке бастыѕ едјуір не болмаса айќын тґмендеуі мен интеллектуалдыќ-мнестикалыќ бўзылулары бар ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарына сараптама жїргізілген жаєдайда мидыѕ атересклероздыќ, интоксикациялыќ, параличтік жјне басќа да заќымдануы кезіндегі прогрессивтік психикалыќ бўзылулары нјтижесінде жїре пайда болєан кемаќылдылыќ екенін ескеру керек. Сараптама ќорытындысы міндетті стационарлыќ тексеруден кейін Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа тиісті ќосымшалар бойынша шыєарылады.
      Јлсіз жјне жеѕіл аќыл-ой кемістігін мидыѕ јртїрлі генезді резидуалдыќ-органикалыќ жетіспеушілігі кезіндегі сырттай ўќсас жїре пайда болєан интеллектуалдыќ-мнестикалыќ бўзылулармен дифференциялау ќажет. Кґрсетілген патология белгілері бар орналасушыларєа мїмкіндігінше арнайы зерттеу (ЭЭГ, ЭхоЭГ, мидыѕ КТ) жїргізіледі. Жїре пайда болєан аќыл-ой кемістігін растайтын сенімді деректер болмаєанда, орналасушыларєа ќорытынды тиісінше осы Ќосымшаныѕ 2), 3) тармаќшалары бойынша шыєарылады.
      Аќыл-ой кемістігін јлеуметтік (медициналыќ емес) «педагогикалыќ салаќтыќ» деген аныќтамамен теѕдестіруге болмайды, ґйткені бўл жекелей психодиагностикалыќ тексерумен, психиатрдыѕ клиникалыќ јѕгімелесуімен аныќтауєа болатын интеллектуалдыќ-мнестикалыќ бўзылулар туралы емес, білімніѕ жеткіліксіздігі туралы кујландырады.
      Психодиагностикалыќ тексеру кезінде ўсынылєан міндетті тесттерді (ЖБЗМЈ јдістемесі бойынша їш реттік дјлсіздік, «прогрессивтік матрицалар» јдістемесі бойынша тґмен нјтижелер жјне басќалары) орындай алмаєан, орташа немесе жеѕіл аќыл-ой кемістігіне жетпеген, орталыќ нерв жїйесініѕ органикалыќ залалдану белгілері болмаєанда, интеллектуалдыќ-мнестикалыќ жеткіліксіздігі бар орналасушылардыѕ жай-кїйі «наќтыланбаєан аќыл-ой субќалыптылыєы» ретінде баєаланады.
      Сарапшылар баєасы 3) тармаќшаныѕ негізінде шыєарылады.
      Бўрын ЈДК, ОЈДК осы Ќосымша бойынша жарамсыз деп таныєан адамдар осы Талаптардыѕ барлыќ тармаќшалары бойынша ќайта кујландыруєа жатпайды.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 21-ќосымша       

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Эпилепсия (G40):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) жиі эпилепсиялыќ ўстамалар немесе аныќ білінетін психикалыќ бўзылу болєан кездегі;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) бірлі-жарым жјне сирек (тырыспалы жјне тырыспасыз) эпилепсиялыќ ўстамалар кезіндегі.	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д

      Осы Ќосымша эпилепсияны генерализациялануы немесе парциалдыќ ўстамалары, психикалыќ эквиваленттері немесе жеке бастыѕ ґзіне тјн ґзгерістері бар мидыѕ созылмалы ауруы ретінде ќарастырады.
      Ўстаманыѕ болуы дјрігерлік баќылаумен расталады. Жекелеген жаєдайларда медициналыќ емес ќўрамныѕ лауазымды адамдары ќол ќойєан жјне ішкі істер органдарыныѕ басшылыєы бекіткен актілерді, егер оларда баяндалєан ўстамалар мен одан кейінгі жаєдай оны эпилепсиялыќ деп санауєа негіз берсе, назарєа алуєа болады. Кїмјнді жаєдайларда тўрєылыќты жерінен, оќу, жўмыс, ќызмет орындарынан деректерге сўрау салу керек.
      Жиі (жылына 3 рет жјне одан кґп) ўстамалар немесе тырыспалы ўстамалардыѕ психикалыќ эквиваленттері, сондай-аќ аныќ білінетін дјрежеге жеткен, психиканыѕ їдемелі бўзылулары болєан кезде кујландыру 2) тармаќша бойынша жїргізіледі.
      Эпилепсиялыќ ауруєа негізделген психикалыќ бўзылулар басым болєан жаєдайда кујландыруды мамандандырылєан мекемеде стационарлыќ емдеуден кейін дјрігер-психиатр жїргізеді.
      Сирек (жылына 3-тен аз) ўстамалар болєанда, оныѕ ішінде тырыспасыз пароксизмдер мен эквиваленттер, эпилепсияєа тјн психикалыќ јлсіз аныќ білінетін ґзгерістері болєан кезде кујландыру 2) тармаќша бойынша жїргізіледі.
      Ўйыќтаєан кезде жїру жјне ўйыќтаєан кезде сґйлеу болєан жаєдайда, жеке бастыѕ ґзгерістерінсіз тексерудіѕ теріс нјтижелері болса, кујландыру 2) тармаќша бойынша жїргізіледі. Ўйыќтау кезінде жїру жјне ўйыќтау кезінде сґйлеудіѕ болуы лауазымды тўлєалар мен медициналыќ ќызметкерлердіѕ жазбаша баяндау жазбаларымен расталуы тиіс.
      Бўрынєы эпилепсиялыќ ўстамалар медициналыќ мекеменіѕ ќўжаттарымен расталєан, біраќ соѕєы 5 жылда олар байќалмаєан болса, ал тыныштыќта немесе функционалдыќ кїш тїсірген кезде ќосымша зерттеулермен (ЭЭГ) патологиялыќ ґзгерістер (јртїрлі амплитудада пароксизмалды тіркелетін жіті жјне баяу толќындар, «жіті-баяу» толќын кешендері, мидыѕ жарты-шараралыќ ассиметриясы) аныќталєан жаєдайларда кујландыру 2) тармаќша бойынша жїргізіледі.
      Бўрын бір рет болєан ўстамалар (эпилепсиялыќ реакция) не јлсіз білінетін жјне сирек туындайтын шамалы ўстамалар, психикалыќ бўзылулар мен ЭЭГ-де сипатты белгілерініѕ жоќ болуы, ауыр интоксикациялардыѕ, ќан тамырлары сырќаттарыныѕ жјне басќа да сырќаттардыѕ кґріністері болуы мїмкін, сондыќтан олар наќты диагноз ќоюєа баєыттауы тиіс жјне осы Ќосымша бойынша симптоматикалыќ тырыспалы ўстамалар ретінде ќарастырылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 22-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Орталыќ нерв жїйесініѕ жўќпалы, паразитарлыќ жјне вирустыќ аурулардыѕ зардаптары (G00-G09):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ елеулі бўзылуы немесе жылдам їдемелі аєымы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылуы бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) функцияларыныѕ бўзылуынсыз объективті деректері болєан кездегі.	жз	А	жз	А	жеке	А	жеке	А

      Осы Ќосымша метастатикалыќ немесе контактылы (менингококктік менингит, сероздыќ менингит, полиомиелит жјне кене мен маса вирустік энцефалиттері, бытыраѕќы склероз жјне т.б.) туындайтын, алєашќы жјне салдарлы энцефалиттер мен энцефаломиелиттерді, менингиттерді, ми мен жўлынныѕ ќабыну процестерін, туберкулез, бруцеллез, мерез кезіндегі нерв жїйесініѕ залалдануын жјне т.б. ќарастырады.
      1) тармаќшаєа тереѕ параличтермен немесе парезбен аныќ білінетін паркинсонизммен, жиі эпилепсиялыќ ўстамалармен аныќ білінетін жайылєан гиперкинездермен, Кожевников немесе Джексон эпилепсияларыныѕ жиі ўстамаларымен, атаксиялыќ бўзылулармен аныќ білінетін гидроцефалиямен аныќ білінетін ликворлыќ гипертензиямен, кґру ќабілетініѕ бўзылуы бар оптикохиазмалыќ арахнидоидтпен ілесе жїретін нерв жїйесініѕ аурулары, сондай-аќ паралич немес аныќ білінетін парез ќўбылыстары бар бўрын болєан миелиттіѕ зардаптары жјне т.б. жатады. Осы тармаќшаєа ерте жјне кеш нейромерез кезіндегі нерв жїйесі залалдануыныѕ ауыр нысандары, нерв жїйесініѕ паразитарлыќ залалдануы да жатады.
      Архоноидит міндетті тїрде бас миыныѕ ЯМРТ деректерімен немесе компьютерлік томографиямен (КТ) расталєан болуы тиіс.
      2) тармаќшаєа орталыќ нерв жїйесі функцияларыныѕ бўзылу дјрежесі бойынша ќызмет ґткеру мїмкіндігіне шектеу ќоятын, біраќ оны ќызметтен толыќтай шыєармайтын аурулардыѕ ќалдыќ кґріністер мен салдарлары (энцефалиттіѕ, јлсіз байќалєан гемипарезі бар арахноидиттыѕ ќалдыќ кґріністері, јлсіз гидроцефалия, ликворлы гипертензиясы) жатќызылады. Гидроцефалияны баєалау кезінде кґз тїбініѕ (кґру жїйкесі дискісініѕ іркілу ќўбылыстарын ), ликворлыќ ќысымды, ЯМРТ немесе бас миыныѕ КТ деректерін ескеру ќажет.
      Делбе туберкулезімен ауырєан адамдар орталыќ нерв жїйесі функциясыныѕ бўзылу дјрежесіне ќарай 1), 2) немесе 3) тармаќша бойынша кујландырылады.
      3) тармаќшаєа аурулыќ бўзылуларды ўзаќ емдеу немесе созылыѕќы, ќайтадан декрмпенсациялары кезінде функцияларыныѕ елеусіз бўзылулары бар, вегетативтік-тамыр тўраќсыздыєы жјне астено-невротикалыќ кґріністермен їйлескен жекелеген органикалыќ белгілері бар орталыќ нерв жїйесініѕ заќымдануыныѕ зардаптары мен ќалдыќ кґріністері жатады.
      4) тармаќшаєа ќозєалу, сезу, координаттыќ жјне нерв жїйесініѕ басќа да функцияларыныѕ бўзылулармен ілесе жїрмейтін астенизацияныѕ елеусіз кґріністері, вегетативтік-тамыр тўраќсыздыєы жјне тўраќты жеке органикалыќ белгілері бар нерв жїйесі заќымдануыныѕ зардаптары мен ќалдыќ кґріністері жатады.
      Осы Ќосымшада кґрсетілген бўзылулардыѕ болуы медициналыќ ќўжаттармен расталуы, ал диагноз клиникалыќ жјне арнайы тексерулердіѕ нјтижелерімен объективтендірілуі тиіс. III-IV баєандардыѕ 4) тармаќшасы бойынша кујландырылатын орналасушыларєа жарамдылыќ туралы ќорытынды стационарлыќ тексеруден кейін кемінде 6 айдан кейін шыєарылады.
      Бас сїйек ішініѕ гипертензиясы синдромыныѕ айќындылыєын баєалау кезінде ауру клиникасы, кґз тїбіндегі іркілулердіѕ болуы, КТ немесе  МРТ, ЭКГ, ЭхоКГ деректері бойынша мидыѕ ќарынша жїйесініѕ кеѕею дјрежесі ескеріледі.
      Ґткерілген жўќпалы аурудыѕ салдарынан туындаєан айќын эмоциялыќ-ерік немесе интеллектуалдыќ-мнестикалыќ бўзылулары бар адамдар Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 14-ќосымша бойынша кујландырылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 23-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ми мен жўлын жараќаттарыныѕ зардаптары (Т 90, Т 91.3):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ кїрт бўзылулары немесе тез їдемелі аєымы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылулары бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылулары бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) функцияларыныѕ бўзылуынсыз объективтік деректер болєан кездегі.	жз	А	жз	А	жеке	А	жеке	А

      Осы Ќосымша ми мен жўлын жараќаттарыныѕ жаќын жјне алыс зардаптарын (алыс зардаптары деп жараќат алєан сјттен бастап бір жыл немесе одан кґп уаќыттан кейін туындаєан аурулыќ жай-кїй тїсініледі), орталыќ нерв жїйесініѕ жараќатты заќымдануыныѕ асќынуларын, оныѕ ішінде ауадаєы жарылыс толќыны мен басќа да сыртќы факторлардыѕ јсерінен жараќаттыѕ зардаптарын ќарастырады.
      1) тармаќшаєа ми мен жўлын функцияларыныѕ ауыр бўзылулары бар жараќатты заќымданудыѕ зардаптары (тўраќты параличтерге немесе тереѕ парездерге, жамбас мїшелері ќызметтерініѕ бўзылуына жјне т.с. јкеп соќтыратын мидыѕ соєылуы мен сыєылуы), сондай-аќ ми затыныѕ заќымдануы нјтижесінде ќыртыс ќызметтерініѕ бўзылу жаєдайлары (афазия, агнозия, апраксия жјне бас сїйегі іші ќысымыныѕ кїрт кґтерілуіне (ЯМРТ, КТ, ЭХО деректерімен расталады) јкелетін арахноидит), сондай-аќ жиі (жылына 3 жјне одан астам) эпилепсиялыќ ўстамалары бар оќиєалар да жатады.
      2) тармаќшаєа ошаќтыќ симптомдары мен функцияларыныѕ бўзылулары 1) тармаќшада ќарастырылєан аныќ біліну дјрежесіне жетпеген жаєдайда ми мен жўлын жараќаттарыныѕ зардаптары (аяќ-ќол функцияларын елеулі шектемейтін парез; жїрген кездегі тўраќсыздыќ, нистагм, сезудіѕ бўзылулары нысанындаєы орташа аныќ білінетін мишыќтыќ бўзылулар, жараќатты арахноидит, бассїйегі ішіндегі ќысымныѕ јлсіз білінетін немесе елеусіз кґтерілуі, сирек эпилепсиялыќ ўстамалары бар гидроцефалия) жатады.
      3) тармаќшаєа ми немесе жўлынныѕ жараќатты заќымдану зардаптары, неврологиялыќ статусќа тўраќты, аз єана аныќ білінетін астено-невротикалыќ кґріністерімен жјне вегеативтік-ќан тамырлыќ тўраќсыздыєымен ќабаттасќан бытыранды органикалыќ белгілері (бассїйегі иннервациясыныѕ, ассиметриясы жјне анизорефлексия, сезгіштік жеѕіл бўзылулары жјне т.б.) аныќталєан кездегі бассїйегі ішіндегі ќысымныѕ жеѕіл кґтерілу белгілері бар жараќатты арахноидит жатады.
      Бас сїйегі кїмбезініѕ немесе негізініѕ сыныќтыќ сызыєы бар бас сїйегі-мидыѕ ашыќ жараќатыныѕ зардаптары бойынша орталыќ нерв жїйесі функцияларыныѕ елеусіз бўзылулары болєан кезде ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар 3) тармаќша бойынша бейбіт уаќытта саптан тыс ќызметке жарамды, соєыс уаќытында бірінші дјрежелі шектеулі жарамды деп танылады.
      4) тармаќшаєа жекелеген бытыраѕќы органикалыќ белгілері, вегетативтік-ќан тамырлыќ тўраќсыздыєы мен нерв жїйесініѕ ќозєалту, сезгіштік, координаторлыќ жјне басќа да функцияларыныѕ бўзылуынсыз астенизацияныѕ елеусіз кґріністері болєан жаєдайда ми мен жўлын жараќаттарыныѕ алыс зардаптары жатады.
      III-IV баєандар бойынша кујландырылушы ќызметке орналасушылар бўрын жараќаттыѕ болєандыєы туралы объективтік медициналыќ ќўжаттары, невропатологтыѕ динамикалыќ байќауыныѕ деректері болєан кезде, клиникалыќ зерттеудіѕ деректерімен жјне міндетті ќосымша тексерулермен: бассїйегініѕ екі проекциядаєы рентгенографиясы, ЭЭГ, ЭхоЭГ, ал ќажет болєанда жјне басќалармен расталєан орталыќ нерв жїйесі функцияларыныѕ бўзылулары жоќ болєанда 4) тармаќ бойынша жарамды деп танылады.
      Ми жараќатыныѕ салдарынан туындайтын, аныќ білінетін эмоциялыќ-ерік немесе интеллектуалдыќ-мнестикалыќ бўзылулары бар адамдар Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 14-ќосымшаныѕ тиісті тармаќшалары бойынша кујландырылады.
      Бассїйегі сїйектерініѕ заќымдануы мен дефектілері болєан кезде, осы тармаќтан басќа, Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 81-ќосымшаныѕ тиісті тармаќтары да ќолданылады.
      Посттравматикалыќ эпиталмасы бар ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар кґлік ќўралдарын басќаруєа, биіктікте жўмыс істеуге, ќозєалмалы механизмде, отпен жјне сумен байланысты жўмыстарєа жарамсыз.
      Анамнездіѕ резидуалды-шектеулі ґзгерістерімен босану жараќаты болєан кезде ќорытынды Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 25-ќосымшаныѕ тиісті тармаќшалары бойынша шыєарылады.
      Бас миыныѕ немесе жўлынныѕ жіті жараќатын алєан адамдарды медициналыќ кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 28-ќосымша бойынша жїргізіледі.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 24-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ми мен жўлынныѕ ќан тамырлары сырќаттары жјне олардыѕ зардаптары (субарахноидалыќ, ми ішіндегі жјне басќа да ќан ќўйылулар, ми инфаркті, мидыѕ транзиторлыќ ишемиясы) (160, 161, 162, 163, 164, 165, 166):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ едјуір бўзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылуы бар; мидыѕ ќан айналысыныѕ сирек ґтпелі бўзылулары; орталыќ нерв жїйесініѕ органикалыќ залалдану белгілерінсіз жиі талмалар;	жз	В	жз	В	жз	жз	жз	жз
4) орталыќ нерв жїйесініѕ органикалыќ залалдану белгілерінсіз сирек талмалардыѕ болуы;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А

      1) тармаќшаєа функцияларыныѕ бўзылу дјрежесіне ќарамастан ќайталама инсульттар, сондай-аќ ми немесе жўлын ќан айналысыныѕ жіті бўзылуыныѕ салдарынан болєан нерв жїйесі функцияларыныѕ тўраќты ќўлдырауы, III сатыдаєы дисциркуляторлыќ энцефалопатия (гемиплегиялар, тереѕ парездер, сґйлеудіѕ, есте саќтаудыѕ, ойлаудыѕ бўзылуы, паркинсонизм ќўбылысы, эпилепсиялыќ ўстамалар, жамбас мїшелері ќызметтерініѕ бўзылуы жјне т.б.) жатады.
      Ми ќан айналысыныѕ бўзылуына себеп болєан ми ќан тамырларыныѕ аневризмалары болєанда жјне операциялыќ емдеу мїмкін болмаєанда немесе одан бас тартќан кезде, кујландыру ми ќан айналысы бўзылуыныѕ ќалдыќты ќўбылысы мен нерв жїйесініѕ бўзылуыныѕ аныќ білінуі дјрежесіне ќарамастан, 1) тармаќша бойынша да жїргізіледі.
      1) тармаќша бойынша ќорытынды бўрын болєан спонтандыќ субарахноидалдыќ ќан ќўйылудан кейін I-II баєандар бойынша кујландырылатын ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа, сондай-аќ барлыќ баєандар бойынша кујландырылушыларєа ќайталама субарахноидалдыќ ќан ќўйылулар болєанда шыєарылады.
      2) тармаќшаєа ќан айналымынан ажыратылєаннан кейінгі кґптеген артериялыќ аневризмалар, эмболизациядан, жасанды тромбылаудан немесе интракраниалдыќ сылып тастаудан кейінгі артериокїретамырлыќ аневризмалар, ќолайлы аєымы мен јлсіз аныќ білінетін ошаќтыќ тїсулері бар ми немесе жўлын ќан тамырларыныѕ залалдануы жатады, сондай-аќ церебралдыќ атеросклероз кезіндегі (кемжандыќ, бас ауруы, бастыѕ айналуы, ўйќыныѕ бўзылуы, жўмыс ќабілетініѕ тґмендеуі, орталыќ нерв жїйесі жаєынан жекелеген тўраќты органикалыќ белгілері болєан кездегі эмоционалдыќ-ерік аясыныѕ бўзылуы, айќын анизорефлексия, кґз ќарашыєы реакциясыныѕ жарыќќа јлсіздігі, пирамидалы симптомдары жјне таєы басќалары) II сатылы гипертониялыќ ауруы кезіндегі ми ќан айналысыныѕ бўзылулары, дисциркуляторлы энцефалопатия, сондай-аќ ми ќан айналымыныѕ жиі (3 жыл жјне одан да кґп ) ауыспалы бўзылулары жатады.
      3) тармаќшаєа баллонизацияныѕ не болмаса жасанды тромбылаудыѕ кґмегімен бассїйегі ішіндегі клиппирлаудан немесе ќан айналысынан ажыратылєаннан кейінгі жекелеген артериялыќ аневризмалар, бір тјуліктен астам саќталмайтын жјне нерв жїйесі ќызметтерініѕ бўзылуларынсыз немесе бўзылулардыѕ тереѕдеуінсіз ґтетін, орталыќ жїйке жїйесі жаєынан тўраќсыз ошаќтыќ симптомдармен (парездер, парестезиялар, сґйлеудіѕ бўзылуы, мишыќтыќ ќўбылыстар) ере жїретін сирек (жылына 2-ден аспайтын) бўзылулары жатады. 3) тармаќшаєа мидыѕ ќан айналысы жетіспеушілігініѕ бастапќы кґріністері жјне псевдоневротикалыќ синдром нысанындаєы (эмоционалдыќ тўраќсыздыќ, ашушаѕдыќ, есте саќтаудыѕ нашарлауы, бас ауруы, бастыѕ айналуы, ўйќыныѕ бўзылуы, ќўлаќ шыѕылы жјне таєы басќалары), I сатылы дисциркуляторлыќ энцефалопатия, сондай-аќ жиі (жылына 3 жјне одан астам) жјне ўзаќ (тјулік бойєы жјне одан да астам) ўстамалары бар бас саќинасыныѕ јртїрлі нысандары, сезгіштіктіѕ кїрт емес бўзылулары немесе аяќ-ќолдыѕ жеѕіл парезі тїріндегі ќан айналысыныѕ бўзылу зардаптары жатады.
      4) тармаќшаєа дјрігерлік баќылау ќўжаттарымен, ўстама болу жаєдайы туралы актілермен расталєан, мидыѕ жіті ќан аздыєымен (жай жјне тырысып талып ќалу) кґрінетін, жиі (айына 1 немесе одан да кґп) криздер бар вегетативтік-ќан тамырлыќ дистония жатады. Вегетативті-ќан тамырлыќ дистонияныѕ диагнозы тек маќсатты баєыттаєы тексеру вегетативтік нерв жїйесініѕ бўзылуларымен ере жїретін басќа сырќаттарды аныќтамаєан жаєдайда єана ќойылады.
      Сирек естен танулары бар адамдар тереѕірек тексеруге жјне емдеуге жатады, орталыќ нерв жїйесініѕ органикалыќ залалдану белгілері жоќ болєанда 4) тармаќша бойынша кујландырылады.
      Басќа аурулардыѕ немесе бўзылулардыѕ (инфекциялар, жараќаттар, интоксикациялар) салдарынан естен танулары бар болєан жаєдайда ќызметке орналасушылар мен ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар Талаптарєа тиісті Ќосымшалар бойынша кујландырылады.
      Есінен танулары бар ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар кґлік ќўралдарын басќаруєа, биіктегі, жылжымалы механизмдер, от жјне су жўмыстарына жарамсыз.
      Бас сїйегініѕ операциядан кейінгі дефектісі болєан кезде Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 81-ќосымшаныѕ тиісті тармаќшалары да ќолданылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 25-ќосымша      

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Туа біткен аномалиялар (дамудыѕ, орталыќ нерв жїйесініѕ аќаулары, орталыќ нерв жїйесініѕ їдемелі органикалыќ сырќаттары, орталыќ нерв жїйесініѕ тўќым ќуалайтын жјне дегенерациялыќ аурулары, ми мен жўлын ісіктері, сондай-аќ мидыѕ резидуалдыќ залалдануы жјне басќа да нерв-бўлшыќ ет сырќаттары (Q 00-Q07):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ бўзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылуы бар.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      1) тармаќшаєа ґз сипаты бойынша туа біткен ауыр аномалиялар (даму аќаулары) мен нерв жїйесініѕ аурулары, сондай-аќ жедел їдемелі аєымы бар немесе функцияларыныѕ едјуір бўзылуы ере жїретін аурулары (ми немесе жўлын ісіктері, трофиканыѕ айќын білінетін бўзылулары бар сирингомелия, жанама амиотрофиялыќ склероз, миастения, невралдыќ амиотрофия, Фридрейх спиналдыќ атаксия, Пьера-Мари мишыќтыќ атаксиясы жјне т.б.) жатады.
      2) тармаќшаєа аєымы баяулылыќпен, симптомдары ўзаќ уаќыт (кемінде бір жыл) бойы ґсуімен сипатталатын аурулар (миопатиялардыѕ баяу їдемелі нысандары, миотонияныѕ ауыр нысандары, бўлшыќ еттердіѕ елеусіз атрофиясы мен сезгіштіктіѕ жеѕіл бўзылуы бар сирингомиелия, бассїйегі ішіндегі гипертензия синдромы бар краниостеноз жјне т.б.) жатады.
      3) тармаќшаєа миотонияныѕ жеѕіл нысандары, сондай-аќ объективтік белгілері баяу дјрежеде аныќ білінетін (трофикалыќ бўзылулары жоќ, сезгіштіктіѕ аныќ білінбейтін диссоциацияланєан бўзылулары бар сирингомиелиялар) немесе сырќаттары симптомы ўзаќ уаќыт бір жаєдайда єана саќталатын нерв жїйесініѕ баяу їдемелі аурулары жатады.
      3) тармаќшаєа бытыраѕќы ошаќтыќ симптомдары, ЭЭГ-де патологиялыќ белсенді ошаќтар, пароксизмдер тїріндегі не бассїйегі ішіндегі гипертензия белгілері жјне т.б. болєан кездегі, КТ-да ќалыпты фондыќ, аз єана патологиялыќ белсенді ошаќтар, пароксизмдер тїріндегі не бассїйегі ішіндегі гипертензия белгілері жјне т.б. болєан кездегі, КТ-да ќалыпты фондыќ, аз єана патологиялыќ ґзгерістері болєандаєы генезі аныќталмаєан мидыѕ резидуалдыќ-органикалыќ жетіспеушілігі (антенатальдыќ, перинатальдыќ жјне постнатальдыќ энцефалопатия) жатады.
      Мидыѕ немесе жўлынныѕ ќабыќтыќ ќатерсіз ісіктері бар адамдар, оларды радикалдыќ сылып тастаудан кейін функцияларыныѕ бўзылу дјрежесіне ќарай осы Ќосымшаныѕ 1), 2) немесе 3) тармаќшалары бойынша кујландырылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 26-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Перифериялыќ нерв жїйесініѕ аурулары (G50-G64):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ едјуір бўзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылуы бар;	жз	В	жз	В	жз	В	жз	В
4) функцияларыныѕ бўзылуынсыз объективтік деректер болєан кездегі.	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке

      Осы Ќосымша ќабыну ауруларын жјне краниалдыќ (бассїйегі нервтерініѕ II жјне VIII жўптарынан басќа), жўлын нервтерін, тїбіртектерді жјне ганглияларды, сондай-аќ олардыѕ екінші сипаттаєы интоксикация салдарыныѕ зардаптарын, омыртќадаєы ґзгерістерді, жўќа тіндерді ќарастырады.
      1) тармаќшаєа ќозєалудыѕ, сезгіштіктіѕ едјуір аныќ білінетін жјне тўраќты бўзылулары, трофиканыѕ бўзылулары (біржаќты поцесс кезіндегі бўлшыќ еттердіѕ айќын білінетін атрофиясы: иыќтыѕ – 4 см-ден жоєары, білектіѕ – 3 см-ден жоєары, санныѕ – 8 см-ден жоєары, балтырдыѕ – 6 см-ден жоєары; созылмалы трофикалыќ жаралар, ойылулар жјне с.с.) болєан кездегі нерв сабаќтары мен ґрімдері жараќаттарыныѕ немесе жаралануыныѕ зардаптары, заќымдану зардаптары жатады.
      1) тармаќшаєа ќозєалыс жјне вегетативті-трофикалыќ бўзылулары бар ауыр жјне тўраќты ауру синдромы ілесе жїретін, ўзаќ (4-6 ай) стационарлыќ емдеуді ќажет ететін ќайталамалы жјне ўзаќ ґтетін жиі (жылына 2 жјне одан кґп) радикулиттер, сондай-аќ сјтсіз емдеу кезіндегі плекситтер мен їштармаќты нерв невралгиясыныѕ ауыр нысандары жатады.
      2) тармаќшаєа негізгі функциясы јлсіз бўзылєан жаєдайдаєы перифиялыќ нервтер мен ґрімдердіѕ аурулары: мимикалыќ бўлшыќ еттер параличі, аяќ-ќол функциясыныѕ бўзылуы, ќолды кґтерудіѕ шектелуі жатады.
      2) тармаќшаєа ґршу кезінде дененіѕ мјжбїрлі жаєдайына, нерв дерттеріне ере жїретін жјне науќастыѕ 2-3 ай стационарлыќ емделуін ќажет ететін созылмалы рецидивті радикулиттер, плекситтер, невропатиялар, невриттер жатады.
      3) тармаќшаєа ќозєалыс, сезгіштік жјне трофикалыќ бўзылулардыѕ ґсуіне їрдіссіз сирек асќынуларымен перифериялыќ нервтер мен ґрімдердіѕ рецидивті аурулары, сондай-аќ аяќ-ќол функциясын елеусіз бўзатын аныќ білінетін кенеттен емес ќалдыќ бўзылулар жатады.
      4) тармаќшаєа сезгіштіктіѕ елеусіз бўзылулары тїріндегі перифериялыќ нервтер ауруларыныѕ ќалдыќ кґріністері немесе аяќ-ќол функциясын бўзбайтын жјне ќалпына келу їрдісі бар бўлшыќ еттер кїшініѕ јлсіреуі кіреді.
      Перифериялыќ нерв жїйесініѕ екінші заќымдануы кезінде Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа тиісті Ќосымшалар ќолданылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 27-ќосымша       

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Перифериялыќ нервтер жараќаттарыныѕ зардаптары:	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) функцияларыныѕ едјуір бўзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) функцияларыныѕ јлсіз бўзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) функцияларыныѕ елеусіз бўзылуы бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке
4) функцияларыныѕ бўзылуынсыз объективтік деректер болєан кездегі.	жеке	А	жеке	А	жеке	А	жеке	А

      1) тармаќшаєа ќозєалудыѕ, сезгіштік бўзылулардыѕ жјне трофикалыќ бўзылулардыѕ едјуір аныќ білінетін жјне тўраќты бўзылулары (біржаќты поцесс кезіндегі бўлшыќеттердіѕ айќын білінетін атрофиясы: иыќтыѕ – 4 см-ден жоєары, білектіѕ – 3 см-ден жоєары, санныѕ – 8 см-ден жоєары, балтырдыѕ – 6 см-ден жоєары; созылмалы трофикалыќ жаралар, ойылулар жјне т.б.) болєанда нерв баєандары мен ґрімдерініѕ жараќаттарыныѕ немесе жараланулардыѕ зардаптары, сондай-аќ айќын жјне тўраќты ауру синдромымен ілесе жїретін заќымданулардыѕ зардаптары жатады.
      2) тармаќшаєа бўлшыќ ет сабаќтарыныѕ немесе жекелеген бўлшыќ еттердіѕ парезінен аяќ-ќолдыѕ негізгі функциясы јлсіз бўзылуы болєан кездегі нервтер мен ґрімдердіѕ заќымдану зардаптары жатады. Сондай-аќ бет нервісініѕ негізгі сабаєыныѕ немесе ірі бўтаќтарыныѕ заќымдануы салдарынан болєан мимикалыќ бўлшыќ еттер параличтері де жатады.
      3) тармаќшаєа аяќ-ќол функциялары елеусіз бўзылатын (кјрі жіліктіѕ немесе шынтаќ нервтерініѕ біреуі заќымданєанда, ќол басын жазылдырєыштар кїшініѕ тґмендеуі мен оныѕ сырт жаєы флексиясыныѕ шектелуі жјне с.с.) нервтердіѕ, ґрімдердіѕ заќымдану зардаптары жатады.
      4) тармаќшаєа функциялары толыќ ќалпына келген нервтер заќымдалуыныѕ зардаптары, ал сезгіштіктіѕ елеусіз аныќ байќалєан бўзылулары нысанындаєы бар жеѕіл ќалдыќ ќўбылыстар немесе заќымдалєан нерв иннервияцлайтын бўлшыќеттердіѕ їлкен емес јлсіреуі жатады.
      Перифериялыќ нервтердіѕ жіті жараќаттарынан немесе операциялыќ емдеуден кейін ќызмет міндеттерін орындау ќабілетін толыќ ќалпына келтіру їшін кемінде 1 ай мерзім ќажет болєан жаєдайда медициналыќ кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 28-ќосымша бойынша жїргізіледі.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 28-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Орталыќ немесе перифериялыќ нерв жїйесініѕ жараќаттарынан, сондай-аќ оларды хирургиялыќ емдеуден кейінгі уаќытша функциялыќ бўзылулар.	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Осы Ќосымшаєа жіті инфекциялыќ, паразитарлыќ аурулар, нерв жїйесініѕ интоксикациялыќ заќымданулары, жараќаттары, ми жјне жўлынныѕ жіті тамырлыќ ауруларынан кейінгі жай-кїй жатады.
      Ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдардыѕ Г санатына ќажеттілігі туралы ЈДК ќорытындысы ґткерген жіті сарысулы менингиттен, кенелік энцефалиттіѕ менингитті нысанынан, менингококкты инфекцияныѕ генерализацияланєан нысандарынан (менингит, менингоэнцефалит, менингококкцемия), емдеу аяќталєаннан кейін жјне ликвор санацияланєан соѕ астеникалыќ жай-кїймен аяќталєан полирадикулоневриттердіѕ аралас нысандарынан кейін шыєарылады. Менингококкты менингит кезінде ликвор санациясыныѕ ґлшемдері цитоз лимфоциттер 75 пайыз жјне одан кґп болєанда 50 жасушаєа азаю болып табылады.
      Ќызметке орналасушылар резидуалды-органикалыќ заќымдануынсыз жіті ауруынан кейін емделгенге дейін (кемінде 6 ай) жарамсыз.
      Ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа жаєымды сарапшылыќ болжам кезінде нерв жїйесі функцияларын ќалпына келтіру їшін Г санаты шыєарылады.
      Резидуалдыќ ќўбылыстар болмаєанда немесе функциялардыѕ бўзылулары ере жїрмейтін јлсіз органикалыќ белгілер бар болєанда орналасушылар 4) тармаќшасы бойынша кујландырылады.
      Ќызметке орналасушылар жіті жараќаттанудан кейін резидуалдыќ- органикалыќ заќымдануларсыз объективті деректер болєан кезде дјрігерлік-сарапшылыќ ќорытынды аныќталєанєа дейін (жараќат алєан кезінен бастап функцияларыныѕ бўзылулары кґрінуіне ќарай 6 айдан 12 айєа дейін) ќызметке жарамсыз деп танылады.
      Ќолайлы болжау кезінде ми ќанайналымыныѕ ґтпелі бўзылуын ґткергеннен кейін нерв жїйесін толыєымен ќалпына келтіру їшін ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа Г санаты шыєарылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 29-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
(Н15-Н22; Н25-Н28; Н30-Н36; Н40-Н43; Н49-Н53.0; Н53.4; Н54.0; Н55) ќоспаєанда, ќабаќтыѕ, кґз жасы жолдарыныѕ, кґз ўясыныѕ аурулары жјне коньюнктивиттер (Q10-Q15; Н00-Н59): (Н15-Н22; Н25-Н28; Н30-Н36; Н40-Н43; Н49-Н53.0; Н53.4; Н54.0; Н55) ќоспаєанда, ќабаќтыѕ, кґз жасы жолдарыныѕ, кґз ўясыныѕ аурулары жјне коньюнктивиттер (Q10-Q15; Н00-Н59):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) айќын анатомиялыќ ґзгерістер немесе екі кґзде де кґру немесе ќозєалу функцияларыныѕ едјуір бўзылуымен;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) дјл сондай бір кґзінде немесе екі кґзде де јлсіз байќалєан;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) елеусіз кґрінген атомикалыќ ґзгерістер немесе ќабаќтардыѕ орналасу кемшілігі.	жеке	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А

      Осы Ќосымша ќабаќтардыѕ, кґз жасы жолдарыныѕ, кґз ўяшыќтарыныѕ туа пайда болєан жјне жїре пайда болєан анатомиялыќ ґзгерістерін жјне орналасу кемшілігін, ауыруын жјне конъюнктивиттерді ќарастырады.
      1) тармаќшаєа егер кґздіѕ ќозєалысын едјуір шектейтін болса немесе кґруге кедергі келтірсе, онда ќабаќтардыѕ немесе кґз ўяшыќтарыныѕ араларыныѕ ґсуі; кґздіѕ тітіркенуін тудыратын ќабаќтардыѕ ќайырылуы мен кірпіктердіѕ кґз ўяшыєына ќарай ґсуі; мїйізгекті ќабыќтыѕ жабылуына кедергі келтіретін ќабаќтардыѕ кемшілігі (птоздан басќа); тўраќты лагофтальм жатады.
      2) тармаќшаєа ќабаќ ўштарыныѕ тыртыєымен жјне тыќырымен кїрт кґрінген аныќ ойыќ блефариті; сітсіз стационарлыќ емдеу кезінде гипертрофиясы жјне аныќ кґрінген ќабыќ тіні инфильтрациясы бар, жиі (жылына кемінде 2 рет) ґршуі бар созылмалы конъюнктивиттер, конъюнктивтердіѕ созылмалы трахомотоздыќ заќымдалуы, сондай-аќ ќатты жас аєу ере жїретін жјне стационарда бірнеше реттік хирургиялыќ емдеуден кейін емдеуге келмейтін кґз жасы жолдарыныѕ аурулары жјне ґтпеуі, сондай-аќ лакопротезенгізе отырып, кґз жасы жолдарындаєы реконструктивті операциядан кейінгі жаєдай жатады.
      Жас аєу-мўрын арнасы ќўрылымы немесе жас ќабы артрезиясы болєанда орналасушылар 2) тармаќша бойынша кујландырылады.
      Ауру рецидиві 1 жыл ішінде болмаєан кезде сјтті жїргізілген хирургиялыќ емдеуден соѕ орналасушылар ќызметке жарамды деп танылады.
      2) тармаќшаєа стационарда бірнеше реттік хирургиялыќ емдеуден кейін емдеуге келмейтін кґз ќызметініѕ прогресті бўзылуы бар ќанат тјріздес плеваныѕ рецидиві де жатады. Бўєан маѕдай бўлшыќ еті кїш тїсірмеген кезде, бір кґздіѕ ќарашыєыныѕ жартысынан кґбін немесе екі кґздіѕ ќарашыєыныѕ їштен бір бґлігінен астамын жабатын туа біткен жјне жїре пайда болєан сипаттаєы птоз да жатады. Кґз ќызметініѕ тўраќты бўзылулары бар трахома зардабы кезінде ќорытынды осы бўзылуларды ќарастыратын Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа тиісті ќосымшалар бойынша шыєарылады.
      Ќабаќ жиегінде жекелеген ќабыршыќтары мен аз єана гиперемиясы бар жай блефарит, бірлі-жарым фолликулалары бар фолликуллярлыќ конъюнктивит, ќабаќ бўрыштары мен конъюнктивалдыќ кїмбездері аумаєында конъюнктиваныѕ барќыт тїрінде болуы, сондай-аќ конъюнктиваныѕ, мїйізгек ќабыќшаныѕ басќа да ґзгерістерінсіз жјне бір жыл ішінде трахоматоздыќ процестіѕ рецидивінсіз шыєуы трахоматоздыќ конъюнктиваныѕ тегіс тыртыќтары, їдемелілік белгілерінсіз жалєан жјне тура ќанат тјрізді жарєаќ осы Ќосымшаны ќолдану їшін негіз болып табылмайды, јскери ќызметті ґткеруге, јскери (арнайы) оќу орындарына тїсуге кедергі келтірмейді.
      Кґктемгі катар жјне конъюнктиваныѕ басќа да аллергиялыќ залалданулары болєанда аныќ біліну дјрежесіне, сырќаттар аєымыныѕ ауырлыєына, асќынулардыѕ жиілігі мен жїргізіліп жатќан емдеудіѕ тиімділігіне ќарай кујландыру Ќосымшаныѕ 2) немесе 3) тармаќшалары бойынша жїргізіледі.
      3) тармаќшаєа созылмалы јлсіз немесе елеусіз байќалєан блефариттер жјне табысты емдеген жаєдайда сирек ґршулері бар конъюнктивиттер жатады.
      Бґлімшедегі жјне ќызмет тїріндегі, наќты лауазымдаєы ќызметке жарамдылыќ туралы ќорытынды анатомиялыќ ґзгерістердіѕ, ауру аєымыныѕ ауырлыєы, емдеу нјтижелерініѕ, кґздіѕ ќызметініѕ байќалєан дјрежесіне байланысты шыєарылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 30-ќосымша       

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Кґру функцияларын бўзатын кґздіѕ мїйізгек ќабыќшасы мен басќа да ќабыќшаларыныѕ, склерініѕ, цилиарлыќ дене ќабыныѕ, кґзбўршаќтыѕ, тамыр жјне торлы ќабаќтыѕ, шыны тјріздес дененіѕ ќабыну жјне дегенерациялыќ сипаттаєы созылмалы аурулары: (Н15-Н22, Н25-Н28, Н30-Н36, Н43):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) екі кґзде де ќызметініѕ їдемелі тґмендеуі немесе жиі асќынулары бар едјуір аныќ білінетін;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) дјл сондай бір кґзде немесе екі кґзде де јлсіз аныќ білінетін;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) бір кґзде сирек асќынулары бар їдемелі емес, јлсіз аныќ білінетін;	жеке	В	жз	В	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке
4) екі кґздегі афакия;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
бір кґзде:	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
5) кґру ќабілетініѕ тґмендеуі кезіндегі кґру нервісініѕ этиологиясы јртїрлі атрофиясы: екі кґзде де:	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
бір кґзде:	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В	жз	В
6) кґзде ќабынба немесе дистрофиялыќ ґзгерістерді туындатпайтын, кґз ішінде орналасќан бґтен дене.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке

      Осы Ќосымша дегенеративтік, дистрофиялыќ жјне басќа да созылмалы, ќиын емделетін немесе емделмейтін ауруларды ќарастырады.
      Кґздіѕ жјне оныѕ ќосалќысыныѕ жаѕа ґспелері болєан кезде олардыѕ сипатына ќарай кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 8, 10-ќосымшалар бойынша жїргізіледі. Кґздіѕ ќызметтерін бўзбайтын, ќатерсіз жаѕа ґспелер ќызмет ґткеруге жјне оќу орындарына тїсуге кедергі болмайды.
      1) тармаќшаєа кґру ќызметтерініѕ їдемелі тґмендеуі бар жјне консервативтік немесе хирургиялыќ емдеуге келмейтін сырќаттар, бір кґзді немесе екі кґзді де кератопротездеуден кейінгі жаєдайлары, ал сондай-аќ кґз ќызметтеріне ќарамастан, тапеторетиналдыќ абиотрофиялар да жатады.
      Пигментті немес пигментсіз ќараѕєылыќќа бейімделуініѕ бўзылуымен (гемералопиямен) ќабаттасќан кґздіѕ тор ќабыќшасыныѕ пигменттік дегенерациясы ќара кґлеѕкеде кґруді зерттеудіѕ баќылау јдістерін ќолдана отырып, уаќыттыќ адаптометрияныѕ екі реттік орындалуымен расталуы тиіс, кґздіѕ басќа да ќызметтеріне ќарамастан 1) тармаќшаєа жатады.
      Екі кґзде де фиксация нїктесінен 30 градусќа дейінгі деѕгейде кґру аумаєыныѕ тґменнен жјне сырттан тўраќты тарылуы болєанда (тік жјне кґлденеѕ меридиандары бойынша) ќорытынды барлыќ баєандар бойынша 2) тармаќша бойынша, бір кґзде – 2) тармаќша бойынша, екі кґзде де 30-45 градусќа дейін болса – 3) тармаќша бойынша шыєарылады.
      2) тармаќшаєа стационарлыќ жаєдайда аныќталєан жјне кґзі ішіндегі ќысымныѕ кґтерілуімен ере жїретін созылмалы увеиттер мен увеопатиялар; кератоглобус жјне кератоконус; кґздіѕ кґру ќызметтерініѕ їдемелі тґмендегендегі кґз тїбінде дегенерациялыќ-дистрофиялыќ ґзгерістердіѕ (кґз торыныѕ жиектік дегенерациясы, кґптеген хориоретиналдыќ ошаќтар, артќы стафилома жјне т.б.) болуы жатады.
      Бўрын кґздіѕ мїйізгек ќабыќшасына немесе склерге оптикалыќ-реконструктивтік операциялар ґткерген орналасушылар Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 36-ќосымша бойынша кујландырылады, егер операциядан кейін 1 жылдан аз уаќыт ґтсе ќызметке уаќытша жарамсыз деп танылады. Операциядан кейін ќызметке жарамдылыќ санаты операцияєа дейін кґз алмаларыныѕ ультрадыбыстыќ биометрия нјтижелерін ескере отырып, аметропия дјрежесін, кґз тїбіндегі дегенеративтік-дистрофикалыќ ґзгерістерді ќўжаттармен расталуына ќарай аныќталады.
      Тек саѕылаулыќ шаммен зерттегенде єана аныќталатын кґз бўршаєыныѕ тїрлі ќўбылмалылыєы, мґлдірлігі, кесегі, дјні, вакуолі деп аталатындар, сондай-аќ кґру ґткірлігін тґмендетпейтін кґз бўршаєыныѕ алдыѕєы капсуласындаєы туа біткен пигмент шґгіндісі осы Ќосымшаны ќолдану їшін негіз болып табылмайды.
      Бір немесе екі кґзде де тўраќты абсолюттік орталыќ жјне параорталыќ болєанда кујландырылушылардыѕ ќыметке, лауазымдаєы ќызметке жарамдылыќ санаты барлыќ баєандар бойынша кґз ќызметтерініѕ жаєдайларына ќарай осы Ќосымшаныѕ тармаќшалары бойынша аныќталады.
      Кґз бўршаєыныѕ таюы жјне шала таюы афакия сияќты баєаланады. Бір кґздіѕ афакиясы, егер екінші кґзде кґз бўршаєыныѕ бўлдырауы осы кґздіѕ кґру ґткірлігін 0,4-ке дейін жјне одан да тґмен тґмендететін болса, ол екі жаќты болып есептеледі.
      Бір немесе екі кґзде де афакия артификация болєанда ІІІ-ІV баєандарєа жатќызылєан лауазымдарда жўмыс істейтін, ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарына ќатысты ќорытынды коррекцияныѕ кез келген тїрін, оныѕ ішінде контактілік линзалармен практикалыќ тґзімділігі бар кґру ґткірлігіне ќарай Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 35-ќосымша бойынша шыєарылады. Кјдімгі шынымен коррекция кезінде жаќсы жјне нашар кґздер їшін олардыѕ кїштерініѕ айырмашылыєы 2 диоптриядан аспауы керек. Олар оќу орындарына тїсуге жјне дененіѕ вибрациясымен байланысты жўмыстарєа жарамсыз.
      Афакия бойынша жарамдылыќты жеке баєалау кезінде кґру функцияларын, лауазымды, жўмыстыѕ сипатын ескеру ќажет.
      5) тармаќшаєа кез келген этиологиядаєы кґру нервісініѕ атрофиясы жатады. Кґру нервісініѕ прогрессіз атрофиясы кезінде орналасушылар барлыќ баєандар бойынша ішкі істер органдарындаєы ќызметке жарамсыз, ал ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдардыѕ јскери ќызметке, лауазымы бойынша ќызметке (мамандыєы бойынша) жарамдылыќ санаты кґз функциясына ќарай (кґру ґткірлігі, кґру ґрісі) аныќталады.
      Тўраќты гемианопсия кезінде ќорытынды кґру нервісініѕ «екі кґздегі де» атрофиясымен бірдей ќорытынды шыєарылады. Бір кґздіѕ кґру ґрісі сырттан 30 градус жјне одан кем болєан жаєдайда осы Ќосымшаныѕ кґру нервісініѕ «екі кґздегі де» атрофиясымен бірдей ќорытынды шыєарылады.
      Бір кґздегі тўраќты параорталыќ скотома кезінде І, ІІІ, ІV баєандарєа жатќызылєан лауазымдарды атќаратын ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар кґз функциясы жаќсы болєанда жарамды деп танылады.
      Кґз ішінде бґгде денелер болєан кездегі барлыќ жаєдайларда лауазымдаєы (мамандыєы бойынша) ќызметке жарамдылыќ туралы мјселе жараланудан кейін кемінде 3 ай ґткен соѕ шыєарылады.
      Ќабыну ќўбылыстары мен металлоз белгілері жоќ, кґздіѕ ќызметтері (кґру ґткірлігі, кґру ґрісі, ќараѕєылыќќа бейімділігі жјне т.б.) жаќсы болєанда ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар барлыќ баєандар бойынша (кґлік ќўралдары жїргізушілерден басќа жјне жўмыс вибрациямен байланысты болєанда) жјне орналасушылар III, IV баєандар бойынша жарамды деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 31-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Торлы ќабыќшаныѕ ќатпарлануы жјне жыртылуы (Н33):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) екі кґзде де жараќаттану этитологиясы емес;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) екі кґзде де жараќаттану этитологиясы, бір кґзде жараќаттану этиологиясы емес;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) бір кґзде жараќаттану этитологиясы.	жз	В-жеке	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      1) тармаќшаєа кґру ґткірлігіне ќарамастан, екі кґзде де кґздіѕ тор ќабыќшамыныѕ этиологиясы жараќаттанудан емес бўрын ґткізген сырылуыныѕ зардаптары, сондай-аќ жараќаттанудан кейін кґздіѕ тор ќабыќшасыныѕ сырылуын ќанаєаттанарлыќсыз ќайталама хирургиялыќ  емдегенде кґздіѕ ќызметтерініѕ їдемелі тґмендеуі кезіндегі жаєдайлары жатады.
      2) тармаќшаєа екі кґзде де кґздіѕ тор ќабыќшасыныѕ жараќаттануы себепті жаќсы функционалдыќ аяќталуы бар операциялыќ ќатысуларыныѕ салдарлары жатады.
      Бір кґзде жаќсы ќызметтері бар кґздіѕ тор ќабыќшасыныѕ жараќаттанудан емес сырылуыныѕ рецидиві себепті операция жасатќан ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар 2) тармаќша бойынша саптан тыс ќызметке жарамды деп танылады. Олар кґлік ќўралдарыныѕ жїргізушісі ќызметіне, сондай-аќ дененіѕ вибрациясымен байланысты жўмыстарєа жарамсыз.
      Этологиясы јртїрлі кґздіѕ тор ќабыќшасыныѕ сырылуы болєанда ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар, оќуєа тїсушілер жарамсыз деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 32-ќосымша      

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Глаукома (Н40-Н42)	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) екі кґзде де дамыєан жјне келесі сатылардаєы	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
2) дјл сондай бір кґзде	жз	В	жз	В	жз	В	жз	В
3) бастапќы сатыдаєы, бір немесе екі кґзде де глаукомаєа кїдік болєанда	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      Глаукома диагнозы кїш тїсіретін сынамаларды ќолдана отырып, стационарлыќ жаєдайда расталуы керек. Ќызметке жарамдылыќ санаты туралы мјселе емдеуден кейін (дјрі-дјрмекпен немесе хирургиялыќ) процестіѕ тўраќтану дјрежесін жјне кґру мїшелерініѕ ќызметтерін (кґру ґткірлігі, кґру ґрісі, оныѕ ішінде кїш тїсіретін сынамалар кезінде, параорталыќ скотомалардыѕ болуы, сондай-аќ кґру нервісі дискініѕ экскавациясы жјне т.б.) есептей отырып шешіледі.
      Осы Ќосымша бойынша ќайталамалы глаукомасы бар адамдар да кујландырылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 33-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Кґз бўлшыќетініѕ ауруларымен, ќосарланєан ќозєалыстыѕ жјне тїрлі-тїсті кґрудіѕ бўзылуымен байланысты кґру бўзылуы	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) диплопия болєан кездегі кґз алмасыныѕ ќозєалыс бўлшыќеттерініѕ тўраќты параличі	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
2) дјл сондай диплопия жоќ болєандаєы; ќосарланєан ќитар кґзділік; кґз алмасы бўлшыќ етініѕ айќын білінетін тербелу спазмасы	жз	В-жеке	жз	В-жеке	Д-жеке	А	Д-жеке	А
3) тїрлі-тїсті кґрудіѕ бўзылуы: дихромазия (тїрлі-тїсті соќырлыќ); А жјне Б трихромазиясы (II немесе III дјрежелі тїрлі-тїсті јлсіздік)	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А

      1) тармаќшаєа кґз бўлшыќ еттерініѕ заќымдануы бар кґз ўясыныѕ жараќаттануынан кейінгі тўраќты диплопия да жатады. Егер диплопия ќандай да бір сырќаттыѕ салдары болып табылса, ќорытынды негізгі сырќат бойынша шыєарылады.
      Кујландырылушыларда ќосарланып кґріну тек кґз алмаларын жан-жаќќа жјне жоєары шеткері бўрєанда єана болса, ќорытынды осы Ќосымшаныѕ 2) тармаќшасы бойынша, ал тґмен ќараєанда болса, 1) тармаќшасы бойынша шыєарылады.
      Егер нистагм вестибулярлыќ аппараттыѕ немесе нерв жїйесі залалдануы белгілерініѕ бірі болып табылса, ќорытынды негізгі сырќат бойынша шыєарылады. Кґру ґткірлігі едјуір тґмендеген кезде ќорытынды осы Ќосымша бойынша шыєарылады.
      Кґз алмаларын шеткері бўрєанда кґздіѕ нистагмоидтік жыбырлауы ќызметке орналасуєа жјне оќу орындарына тїсуге кедергі болмайды.
      Ќосарланєан ќитар кґзділік 15 градустан кем болєан кезде диагноз бинокулярлыќ кґруін тексеру жолымен расталуы керек. Бинокулярлыќ кґрудіѕ болуы ќосарланєан ќитар кґзділікті алып тастау їшін негіз болып табылады.
      Диплопсиясыз ќосарланєан ќитар кґзділік, параличтік ќитар кґзділік болєан кезде бинокулярлыќ кґрудіѕ басќа да бўзылулары болєанда ішкі істер органдарындаєы ќызметке жарамдылыќ санаты мен ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдардыѕ, орналасушылардыѕ лауазымдардаєы (мамандыєы бойынша) ќызметке жарамдылыєы кґздіѕ ќызметіне (кґру ґткірлігі, кґру ауќымы жјне т.б.) ќарай Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа тиісті ќосымшалар бойынша аныќталады.
      Нысандардыѕ диагностикасы, тїсті сезудіѕ тґмендеу дјрежесі кезінде медициналыќ практикада ќолдануєа болатын тїсті сезуді зерттеу їшін кестелерге јдістемелік нўсќауларды басшылыќќа алу ќажет, Е.Б. Рабкинніѕ полихраматикалыќ кестелерін ќолдануєа болады.
      Осы Ќосымшаныѕ I жјне III баєандары бойынша кујландырылушылар жїргізуші-ќызметкерлер, сарапшылыќ-криминалистикалыќ бґліністердіѕ химик-аналитиктері мен биологтары, радиобайланыс мамандары (радиотелеграфистер) ретінде ќызметке (лауазымы бойынша ауыстырылєан кезде) жарамсыз деп танылады.
      ІІ баєан бойынша кујландырылатын ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар ќызметке жарамсыз деп танылады (лауазымы бойынша ауысу кезінде).
      С тїріндегі аномалиялыќ трихромазия (І дјреджелі тїр-тїс јлсіздігі) осы Ќосымшаны ќолдану їшін негіз болып табылмайды, кез келген автокґліктіѕ жїргізушілерінен басќа ќызметке тїсушілер мен ќызметкерлер ќызметке жарамсыз деп танылады.
      Тїрлі-тїсті ажырата білу ќызметін бастапќы кестелер бойынша баєалаєанда Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа 90-ќосымшаны басшылыќќа алу керек.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 34-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Рефракцияныѕ жјне аккомодацияныѕ бўзылуы (Н52):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) меридиандардыѕ біреуінде кез келген 12,0 Д-дан асатын алыстан немесе жаќыннан кґрмеушілігі; басты екі меридиандарда 6,0 Д-дан асатын рефракцияныѕ айырмашылыєы бар кез келген тїрдегі астигматизм;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) меридиандардыѕ біреуінде кез келген кґздіѕ 8,0-дан асатын жјне 12,0 Д-єа дейінгі немесе жаќыннан кґрмеушілігі;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В	жз	В
3) меридиандардыѕ біреуінде кез келген кґздіѕ 6,0-дан асатын жјне 8,0 Д-єа дейінгі алыстан кґрмеушілігі; басты екі меридиандарда 3,0 Д-дан асатын жјне 6,0 Д-єа дейінгі рефракцияныѕ айырмашылыєы бар кез келген кґздегі кез келген тїрдегі астигматизм;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) меридиандардыѕ біреуінде кез келген кґздіѕ 3,0 Д-дан асатын жјне 6,0 Д-єа дейінгі алыстан немес жаќыннан кґрмеушілігі; басты екі меридиандарда 2,0 Д-дан асатын жјне 3,0 Д-єа дейінгі рефракцияныѕ айырмашылыєы бар кез келген кґздегі кез келген тїрдегі астигматизм;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А
5) спазм немесе аккомодациялар параличі	жз	В	жз	В	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке

      Осы Ќосымша азаматтар ќатарынан ќызметке орналасушылардыѕ жјне ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдардыѕ жарамдылыєын аныќтау їшін ќоладанылады. Азаматтардыѕ, ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдардыѕ оќуєа жарамдылыєын аныќтау їшін осы Ќосымшаны басшылыќќа алу ќажет.
      Рефракция аномалияларыныѕ тїрі мен дјрежесі скиаскопияныѕ немесе рефрактометрияныѕ кґмегімен аныќталады.
      Осы Ќосымшада коррекциямен кґру ґткірлігі осы Ќосымшаны ќолдану їшін негіз бермейтін, біраќ рефракция аномалияларыныѕ сипаты мен дјрежесі болатын кґру ґткірлігін тўраќсыз деп есептеу керектігін кґрсететін циклоплегия (мидриатиктерді ќолдануєа ќарсы кґрсетулер болмаєанда) жаєдайында аныќталєан кґргіш кґз рефракциясы аномалияларыныѕ дјрежелері кґрсетілген.
      Осы Ќосымшада кґрсетілген жаєдайларда рефакция аномалияларында жарамдылыќты жеке баєалау ќарастырылєан, шешуші мјн кґру ґткірлігіне беріледі.
      Ќызметке орналасушыларда ІІ баєан бойынша 3,0 Д-єа дейінгі жаќыннан кґрмеушілік, 2,0 Д-єа дейінгі алыстан кґрмеушілік немесе басты екі меридиандарында рефракциялардыѕ 2,0 Д-дан аспайтын айырмашлыєы бар кез келген тїрдегі астигматизмге рўќсат етіледі.
      Аккомодацияныѕ спазмы јлсіз циклоплегияєа ќараєанда оптималды теріс коррекция жасалєан линзадан кїштірек циклоплегияєа дейін аныќталєан рефракция кезіндегі функционалдыќ ауру болып табылады. Екі кґзде де аккомодацияныѕ тўраќты спазмы, парезмі болєанда, сјтсіз стационарлыќ емдеуден кейін ќызметке жарамдылыќ санаты бірнеше реттік циклоплегиядан кейін бўрынєы деѕгейіне келген аметропияныѕ коорекциясымен жјне дјрежесімен кґру ґткірлігіне ќарай Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын осы талаптардыѕ 34, 35-ќосымшалары бойынша аныќталады.
      Екі кґзде де аккомодацияныѕ тўраќты параличі болєанда, ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа саптан тыс ќызметке жарамдылыќ туралы ќорытынды шыєарылады, ал бір кґзде болєанда - јскери ќызметке, лауазымдаєы (мамандыєы бойынша) ќызметке жарамдылыќ кґз ќызметтеріне (коррекциясымен кґру ґткірлігі, кґру ґрісі жјне т.б.) ќарай аныќталады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 35-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Соќырлыќ немесе кґру ќабілетініѕ тґмендігі (Н 53.4, Н54):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) кґз алмасыныѕ жоќ болуы немесе бір кґздіѕ соќырлыєы немесе бір кґздіѕ кґру ґткірлігі 0,3 жјне тґмен кездегі екінші кґздіѕ кґру ґткірлігініѕ 0,02 жјне тґмен болуы; екі кґздіѕ де кґру ґткірлігініѕ 0,02 жјне тґмен болуы;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) кґз алмасыныѕ жоќ болуы немесе бір кґздіѕ кґру ґткірлігі 0,4 жјне жоєары болєан кездегі бір кґздіѕ соќырлыєы; бір кґздіѕ кґру ґткірлігі 0,3-тен 0,003-ке дейінгі кездегі екінші кґздіѕ кґру ґткірлігініѕ 0,3 болуы;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) екінші кґздіѕ кґру ґткірлігі 0,3-тен 0,03-ке дейін болєандаєы екінші кґздіѕ кґру ґткірлігініѕ 0,4 болуы; бір кґздіѕ кґру ґткірлігі 0,04-ке дейін болєандаєы екінші кґздіѕ кґру ґткірлігініѕ 0,5 жјне жоєары болуы.	жз	В	жз	В	жз	В	жз	В

      Јр кґздіѕ кґру ґткірлігі кез келген, оныѕ ішініде аралас ќўрастырылєан шынылармен, сондай-аќ контактілік линзамен, (жаќсы жаєдайларда – тґзімділігі кемінде 20 саєат, диплопияныѕ, кґздіѕ тітіркенуініѕ болмауы), III-IV баєандар бойынша кујландырылушы ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарда, оныѕ ішінде интраокулярлыќ линзалармен коррекциясы есептеледі. I, III, IV баєандар бойынша кујландыру кезінде контактілік линзаларды пайдаланатын адамдарда кґру ґткірлігі сынамалы кґзілдірікті линзалармен коррекциясы аныќталады жјне осы Ќосымшаєа сјйкес болуы тиіс.
      Кјдімгі сфералыќ шынылармен коррекция жасау кезінде, сондай-аќ коррекция жасауєа келмейтін анизометропия болєанда барлыќ графалар бойынша кујландырушыларда екі кґз їшін де шынылар кїшініѕ 2 диоптриядан аспайтын айырмашылыєы, яєни практикалыќ тґзімді бинокулярлыќ коррекциясы циллиндрлік немесе аралас ќўрастырылєан шынылармен барлыќ меридиандар бойынша жїргізілуі тиіс.
      I, III жјне IV баєандар бойынша ќызметке орналасушылардыѕ кґру ґткірлігі коррекциямен аныќталады жјне јр кґзде 0,6-дан тґмен болмауы тиіс.
      II баєан бойынша кујландырылатын орналасушыларда кґру ґткірлігі коррекциясы јр кґзде 0,6-дан тґмен болмауы тиіс. Бўл ретте 3,0 диоптрияєа дейінгі жаќыннан кґрмеушілік, 2,0 диоптрияєа дейінгі алыстан кґрмеушілік немесе басты екі меридиандарында рефрациялардыѕ 2,0 диоптриядан аспайтын айырмашылыєы бар кез келген тїрдегі астигматизм болуы мїмкін.
      I баєан бойынша кујландырылушы оќуєа тїсетін азаматтардыѕ кґру ґткірлігі коррекциямен аныќталады жјне кґргіш кґзінде 1,0-ден, нашар кґзінде 0,6-дан тґмен болмауы тиіс. Егер мўндайда 3,0 диоптриядан жоєары жаќыннан немесе алыстан кґрмеушілік немесе басты екі меридиандарындаєы рефракциялардыѕ 2,0 диоптриялардан жоєары кез келген тїрдегі астигматизм аныќталса, олар оќуєа тїсуге жарамсыз деп танылады.
      I баєан бойынша кујландырылушы оќуєа тїсетін ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдардыѕ коррекция кезіндегі кґру ґткірлігі екі кґзінде де 0,6-дан тґмен болмауы тиіс. Бўндай да 5,0 диоптрияєа дейінгі жаќыннан немесе алыстан кґрмеушілік немесе басты екі меридиандарындаєы рефрациялардыѕ 3,0 диоптриядан аспайтын айырмашылыєы бар кез келген тїрдегі астигматизм болуы мїмкін.
      II баєан бойынша кујландырылушы оќуєа тїсетін азаматтардыѕ кґру ґткірлігі коррекциясыз екі кґзде де 0,6-дан тґмен болмауы тиіс жјне кґру ґткірлігі кґргіш кґзінде 1,0-ден нашар кґзінде 0,8-ден тґмен болмауы тиіс.
      Егер бўл ретте 2,0 диоптриядан астам жаќыннан немесе алыстан кґрмеушілік немесе кез келген кґзінде 1,0 диоптриядан астам астигматизм дјрежесімен кез келген тїрдегі астигматизм аныќталса, олар оќуєа тїсуге жарамсыз деп танылады.
      Кґру ґткірлігі јр кґзде коррекциясыз 0,6-дан тґмен болєанда II баєан бойынша кујландырылушы ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар жарамсыз деп танылады. Оларєа ќатысты I, III жјне IV баєандарєа жатќызылєан лауазымдардаєы ќызметке жарамдылыєы туралы ќорытынды шыєарылады.
      Астигматизм дјрежесі бойынша ќорытынды шыєару туралы јѕгіме болєан жаєдайларда екі басты меридиандаєы аметропиялардыѕ рўќсат етілетін дјрежелерін де ескеру ќажет. Кез келген кґздіѕ негізгі меридиандарыныѕ біріндегі 6,0 диоптрийден артыќ аметропиямен кез келген астигматизм кезінде ќызметке орналасушылар осы Талаптардыѕ барлыќ баєандары бойынша жарамсыз.
      ІІ баєан бойынша кујландырылушы ішкі істер органдарына ќызметке орналасушылар мен Ќазаќстан Республикасы ІІМ-ніѕ оќу орындарына тїсетіндер алыстан кґрмеушілікті операциялыќ емдеудіѕ нјтижелеріне ќарамастан, ќызмет пен оќуєа жарамсыз. Басќа баєандар бойынша кујландырылушыларєа ќорытынды хирургиялыќ емдеудіѕ нјтижелеріне, ќўжатпен расталєан торшаныѕ жай-кїйіне жјне операцияєа дейінгі аметропияныѕ дјрежесіне ќарай, жекелей тјртіппен шыєарылады. Ќорытынды операциядан кейін кемінде 1 жыл мерзімнен соѕ шыєарылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 36-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Кґру органыныѕ уаќытша функционалдыќ бўзылулары.	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Осы Ќосымшаєа жараќаттан, аурулардан жјне операциялыќ араласулардан кейін болєан кґру органыныѕ уаќытша функционалдыќ бўзылулары жатады, стационарлыќ емдеу аяќталєаннан соѕ јскери ќызметке жарамдылыќ санаты ґзгермейді, ал кґру органыныѕ ќызметін толыќ ќалпына келтіру їшін кемінде бір ай мерзім керек.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 37-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Сыртќы ќўлаќ аурулары (Н60-Н62) (туа біткен аномалиялардан басќа):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А

      Сыртќы есту ґтпесініѕ, ќўлаќ жарєаєыныѕ, ќўлаќ маѕындаєы емдеуге жатпайтын созылмалы рецидивті экземамен ауыратын орналасушылар сґйлесу аппаратын жјне газтўмылдырыќтыѕ барлыќ тїрлерін пайдалана отырып, ќызметке жарамсыз деп танылады.
      Экзостозалары бар, есту жітілігініѕ тґмендеуімен есту ґтпесініѕ тартылуы жїре пайда болєан созылмалы диффузды, жиі асќынатын (жылына 2 жјне одан кґп) сыртќы отитпен ауыратын адамдар Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа осы Ќосымшаныѕ І-ІІ баєандарына жатќызылєан лауазымдарєа орналасуєа жарамсыз деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 38-ќосымша      

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Орта ќўлаќ аурулары жјне сосцевидтік ґсіѕкі (Н65-Н75):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) полиппен, дабыл ќуысында грануляциямен, сїйек кариесімен ере жїретін жјне (немесе) мўрын мен мўрын маѕындаєы ќалќандардыѕ созылмалы аурулары бар екі жаќты немесе бір жаќты отит (эпимезотимпанит);	жз	Д-жеке	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
2) 1) тармаќшада кґрсетілген асќынулармен ілесе жїрмейтін созылмалы екіжаќты немесе біржаќты орташа отит;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	Жеке	А	жеке	А
3) ґткерген орташа отиттіѕ ќалдыќ кґріністері, ќўлаќтыѕ дабыл ќызметтерініѕ кїрт, тўраќты бўзылуы.	жеке	А	жз	А	жеке	А	жеке	А

      1) тармаќшаєа екі жаќты немесе бір жаќты созылмалы іріѕді отит, іріѕ, грануляция, холестеатомдыќ массалар бар болєанда операциядан кейінгі ќуыстыѕ толыќ емес эпидермизациясы бар орта ќўлаќтыѕ созылмалы ауруларын хирургиялыќ емдеуден кейінгі жаєдайы жатады.
      2) тармаќша бойынша III-IV баєандарєа жатќызылєан лауазымдарєа орналасушылар сјтті емдеуден соѕ кемінде 1 жыл ішінде ремиссия жаєдайлары болєанда ќызметке жарамды деп танылуы мїмкін, сондай-аќ дабыл ґтпесініѕ екі жаќты тўраќты ќўрєаќ перфорациясы немесе оперциядан кейінгі ќуыстардыѕ толыќ эпидермизациясы болєанда екі ќўлаќтыѕ радикалды операциядан кейінгі жаєдайы жатады - І-ІІ баєандар бойынша кујландырылушыларєа ќатысты.
      3) тармаќшаєа дабыл ґтпесініѕ бір жаќты тўраќты ќўрєаќ перфорациясы, адгезивті орта отит, тимпаносклероз, операциядан кейінгі ќуыстыѕ толыќ эпидермизациясы кезінде бір ќўлаќта радикалды операциядан бўрын 12 ай жјне одан артыќ уаќыт жїргізілгеннен кейінгі, трансплантанттыѕ ґсу жаєдайы жатады.
      Дабыл ґтпесініѕ тўраќты ќўрєаќ перфорациясы деп орта ќўлаќтыѕ кемінде їш жыл ќабынуы болмаєан кезінде ґтпелі дабыл перфорациясыныѕ болуын тїсіну керек.
      Дабыл ќызметтерініѕ тўраќты бўзылуы манометрияныѕ, тимпанометрияныѕ кґмегімен кїдікті жаєдайларда ќайталама зерттеулер деректері бойынша аныќталады жјне зерттеу есту ќўбырларыныѕ їрлеуінен кейін жїргізіледі. Ќўрєаќ дабыл перфорациясы бар ќызметке орналасушылар есту аппаратыныѕ едјуір кїшін ќажет ететін (радиотелефонистер, байланыс ќызметкерлері) лауазымдардаєы ќызметке, сондай-аќ патрульдік-кїзет ќызметін ґткерумен, ашыќ ауада жўмыс істеумен, ўшаќтарда жиі ўшуєа байланысты ќызметтердегі лауазымдарєа жарамсыз деп танылады. 3) тармаќшада ќарастырылєан аурулары бар ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар ІІ баєанєа жатќызылєан лауазымдарєа жјне ўшаќтарда жиі ўшуєа байланысты ќызметке ауыстырєан кезде осы лауазымдаєы ќызметке жарамсыз деп танылады.
      Тыєыздалєан ауа бар газтўмылдырыќтарды жјне тыныс алу аппараттарын ќолданумен жўмысты ќарастыратын лауазымда мемлекеттік ґртке ќарсы ќызмет бґліністеріне ќызметке орналасушылар оларда жаќсы есту ќўбырыныѕ ґтімділігі болєан жаєдайда (І-ІІ дјрежедегі дабыл ќызметі) ќызметке жарамды деп танылады, ал ІІІ дјрежелі тўраќты дабыл ќызметі бар болса, жарамсыз деп танылады.
      Бўрынєы перфорация орнындаєы тыртыќтар, дабыл ґтпесініѕ жалпаюы оныѕ жаќсы ќозєалысы кезінде естуге заќым келмеген жјне ќўлаќтыѕ дабыл ќызметі саќталєан ауру осы Ќосымшаны ќолдануєа негіз бермейді.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 39-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Вестибулярлыќ аппарат ќызметтерініѕ бўзылуы (Н81):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) тўраќты, елеулі аныќ білінетін вестибулярлыќ- вегетативтік бўзылулар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
2) тўраќсыз, сирек ќайталанатын, јлсіз аныќ білінетін вестибулярлыќ- вегетативтік бўзылулар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	А	жз	А
3) вестибулярлыќ тітіркендіргіштерге тўраќты жјне елеулі аныќ білінетін сезімталдыќ	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А

      1) тармаќшаєа айќын кґтеріѕкі маньера тектес сырќаттар, сондай-аќ ўстамалары стационарлыќ тексеру кезінде аныќталєан, медициналыќ ќўжаттармен расталєан органикалыќ немесе функционалдыќ сипаттаєы вестивулярлыќ бўзылулардыѕ басќа да ауыр нысандары жатады.
      2) тармаќшаєа ўстамалары ќысќа мерзімде ґтетін, јлсіз аныќ білінетін вестибулярлыќ-вегетативтік бўзылулары бар ќызметтік міндеттерді орындауєа елеулі ќиыншылыќтар тудырмайтын маньера тектес сырќаттыѕ жаєдайлары жатады.
      3) тармаќшаєа вестибулярлыќ бўзылу симптомдары мен басќа да мїшелердіѕ сырќаттары жоќ болєанда тербеліске айќын кґтеріѕкі сезімталдыќ жаєдайлары жатады.
      Аєзаны тїгелдей тереѕ жан-жаќты зерттеп алмай, тек ќана вестибулярлыќ ќызметті зерттеу тербеліске кґтеріѕкі сезімталдыќтыѕ себептері туралы тїсінік бермейді, ґйткені вегетативтік рефлекстер тек ќўлаќ лабиринтінен єана емес, басќа да мїшелерден шыєа алады, сондай-аќ зорыєу, интоксикация, жедел сырќаттар болуы да мїмкін.
      Вестибулометрия нјтижелері неврологпен бірлесе отырып баєаланады.
      Кујландыру кезінде јуе, автокґліктерде жиі жол жїрулермен байланысты лауазымдарєа орналасушылардыѕ, сондай-аќ оќу орындарына тїсушілердіѕ барлыєыныѕ вестибулярлыќ аппаратын Барани креслосында зерттеу жїргізіледі.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 40-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Саѕыраулыќ, есту ќабілетініѕ тґмендеуі (Н80; Н90; Н91; Н93; Н94):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) екі ќўлаєыныѕ тўраќты толыќ саѕыраулыєы немесе тас кереѕдігі	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) сыбыр сґзді 3 м дейінгі ара ќашыќтыќта бір ќўлаќпен ќабылдаєанда екінші ќўлаќтыѕ саѕыраулыєы немесе сыбыр сґзді 1 м-ге дейінгі ара ќашыќтыќта бір ќўлаќпен жјне 2 м ара ќашыќтыќта екінші ќўлаќпен ќабылдаєанда есту ќабілетініѕ тўраќты тґмендеуі	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
3) сыбыр сґзді 3 м-ден 4 м-ге дейінгі ара ќашыќтыќта бір ќўлаќпен ќабылдаєанда екінші ќўлаќтыѕ саѕыраулыєы немесе сыбыр сґзді 2 м-ге дейінгі ара ќашыќтыќта бір ќўлаќпен жјне 3 м ара ќашыќтыќта екінші ќўлаќпен ќабылдаєанда есту ќабілетініѕ тўраќты тґмендеуі	жз	В-жеке	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) сыбыр сґзді 4 м-ден астам ара ќашыќтыќта бір ќўлаќпен ќабылдаєанда екінші ќўлаќтыѕ саѕыраулыєы	жз	В-жеке	жз	В	жз	А	жз	А
5) сыбыр сґзді 3 м-ден 4 м-ге дейінгі ара ќашыќтыќта ќос ќўлаќпен ќабылдаєанда есту ќабілетініѕ тўраќты тґмендеуі	жз	А	жз	А	жеке	А	жеке	А

      Осы Ќосымша этиологияєа ќарамастан, таскереѕдіктіѕ барлыќ тїрлерін ќарастырады.
      Ќўлаќ ќалќаны жанындаєы айќайды естімеу саѕыраулыќ деп есептеледі. Саѕыраулыќ мамандандырылєан емдеу мекемелерініѕ, мылќау адамдарєа арналєан ўйымдардыѕ немесе оќу орындарыныѕ ќўжаттарымен кујландырылуы тиіс.
      Есту ќабілетініѕ тґмендеу дјрежесін аныќтау кезінде јдеттегі сыбыр сґзбен зерттеуден басќа, ќайта инструменттік арнайы зерттеулер ќажет.
      Бір ќўлаќтыѕ немесе ќос ќўлаќтыѕ саѕыраулыєын расќа шыєару їшін Барани сылдырмаєы, Говсеев, Попов, Штенгер, Хилов тјжірибелері жјне т.б. сияќты саѕыраулылыќты объективті аныќтау тјсілдері пайдаланылады.
      Есту ќабілетініѕ тґмендеуі бар ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар лауазымдарєа еѕбектіѕ наќты жаєдайлары ескеріле отырып таєайындалады.
      Ќызметке жарамдылыєын жекелей баєалаєанда ішкі істер органдары басшылыєыныѕ мінездемесі мен есту мїшесін, сондай-аќ есту протездерініѕ мїмкіндіктерін электроакустикалыќ байланыс ќўралдарын (телефондар, радиобайланыс) ќолданып, тыѕдауыш арќылы естілуді тексеру жолымен функционалдыќ зерттеу деректері ескеріледі.
      ІІ баєанєа жатќызылєан лауазымдарєа ќызметке орналасушылар жјне барлыќ (кез келген) оќу орындарыныѕ кїндізгі оќыту бґліміне тїсетіндер сыбыр сґзді кемінде 6 метрден ќос ќўлаќпен ќабылдауы тиіс.
      2 баєан бойынша кујландырылатын ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар сыбыр сґзді 6 метрден ќос ќўлаќпен ќабылдауы тиіс.
      Есту аппаратына едјуір кїш тїсіруді ќажет ететін лауазымдарєа ќызметке орналасушылар (радиотелефонистер, байланыс ќызметкерлері) осы Ќосымшаныѕ 5) тармаќшасы бойынша жарамсыз деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 41-ќосымша      

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Жіті сырќаттан, созылмалы аурудыѕ асќынуынан, ќўлаќ жараќаттарынан немесе хирургиялыќ емдеуден кейінгі уаќытша функционалдыќ бўзылулар	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа Г санаты бўрын ґткізген аурулар мен операциялардан кейін ќолайлы сарапшылыќ болжам кезінде арнайы емдеуді ќажет етпейтін жјне жўмысќа ќабілетін толыќ ќалпына келтіру їшін кемінде 1 ай мерзім ќажет етілмеген жаєдайда шыєарылуы мїмкін.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 42-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ќай айналымы жїйесініѕ аурулары (100-109, 140-152): жїректіѕ ревматикалыќ аурулары (ревматикалыќ перикардит, миокардит, митралдыќ, аорталдыќ жјне басќа клапандардыѕ ревматикалыќ аќаулары); ревматикалыќ емес миокардиттер, эндокардиттер, оныѕ ішінде бактериялыќ (инфекциялыќ) эндокардит; ќан айналымыныѕ бўзылуымен ере жїретін басќа да жїрек аурулары (кардиомиопатия, жїрек ритмі мен ґткізгіштігініѕ бўзылуы):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) III сатыдаєы, IV ФК;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) II сатыдаєы Б, III ФК;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) II сатыдаєы А, II ФК;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) I сатыдаєы, I ФК.	жз	А	жз	А	жз	А	жз	А

      1) тармаќшаєа ІІІ сатыдаєы, IV ФК жїрек-ќан жїйесініѕ ауруларымен ќатар: жалпы ќан айналысыныѕ бўзылу сатысына ќармастан, жїректіѕ жїре пайда болєан араласќан жјне ќабаттасќан аќаулары;
      жїректіѕ ќолќалыќ аќаулары;
      їлпершектіѕ кґлемді облитерациясы;
      сол жаќ ќўлаќша-ќарыншалыќ саѕылаудыѕ оѕашаланєан стенозы;
      дилятациялыќ жјне рестриктивтіѕ кардиомиопатия, сол ќарыншаныѕ жолына кедергі келтіретін гипертрониялыќ кардиомиопатия;
      І-ІІІ сатыдаєы жїрек жетіспеушілігі болєан кездегі, жїректіѕ ќаќпаќшалыќ аппаратына операциялыќ ќатысулардыѕ зардаптары, ырєаќты жасанды жїргізушініѕ имплантациясы жатады.
      2) тармаќшаєа II сатыдаєы Б, III ФК жїректіѕ жеткіліксіздігімен ере жїретін жїрек аурулары жатады.
      Жїректіѕ ырєаєы мен ґткізгіштігініѕ тўраќты бўзылулары, пароксизмалдыќ тахиартитмиялары бар, сондай-аќ WPW синдромы бар, синус тїйінініѕ јлсіздігі бар адамдар короннарлыќ ќан айналымыныѕ жеткіліксіздік жјне бўзылу дјрежелеріне ќарай 1), 2) немесе 3), 4) тармаќшалар бойынша кујландырылады.
      Жїрек ырєаєыныѕ тўраќты бўзылуларына аритмияєа ќарсы терапияны ќажет ететін жјне емдеу тоќтатылєаннан кейін ќайтадан басталатын ўзаќтыєы 7 тјуліктен артыќ аритмия жатады.
      Ґткізгіштіѕ тўраќты бўзылуларына І жјне ІІ дјрежелі АV-блокаданыѕ ўдайы, ќарыншаныѕ ішіндегі толыќ блокадалар, ќуыстыќ тїйінніѕ јлсіз синдромы жатады.
      І дјрежелі функционалдыќ (вагустік) АV-блокада (физикалыќ кїш кезінде немесе кґк тамыр ішіне 0,5-1,0 миллиграмм атропин сульфат жібергеннен кейін АV-ґткізгіштігі нормаєа келеді), Гиса шоєыры оѕ сабаєыныѕ толыќ емес (жартылай) блокадасы, Клерка-Леви-Кристеско (СLC) синдромы осы Ќосымшаны ќолдану їшін негіз болып табылмайды.
      ХСН болєандаєы жїректіѕ оѕашаланєан жїре пайда болєан аќаулары бар адамдар (1) тармаќшада кґрсетілгендерден басќа) 2), 3) немесе 4) тармаќшалар бойынша кујландырылады.
      3) тармаќшаєа:
      ІІ дјрежелі А, II ФК жїректіѕ жеткіліксіздігі жїрек сырќаттары;
      ревмтизмніѕ ќайталама шабуылдары;
      жїректіѕ ќос жанарлы немесе басќа да ќаќпаќшаларыныѕ алєашќы пролапсы;
      ырєаќтыѕ жјне ґткізгіштіктіѕ тўраќты бўзылулары ере жїретін миокардиттік кардиосклероз;
      туа немесе жїре пайда болєан жїрек аќауларыныѕ себебінен хирургиялыќ емдеуден кейінгі жаєдайы жатады.
      Жїректіѕ созылмалы жеткіліксіздігі эхокардиография (тастау фракциясыныѕ тґмендеуі, сол ќарыншаныѕ, жїрек алдыныѕ систоликалыќ жјне диастоликалыќ мґлшерлерініѕ кеѕеюі, митралдыќ жјне аорталдыќ клапандармен регургитация аєындарыныѕ пайда болуы, миокарда талшыќтарыныѕ ќысќаруы) кезінде аныќталатын кардиогемодинамикалыќ кґрсеткіштермен, дене салмаєына жеке тґзе алушылыєын баєалау їшін велоэргометрия нјтижелерімен жјне аурудыѕ клиникалыќ белгілерініѕ талдауымен ќиюласуына басќа да ќосымша диагностикалыќ іс-шаралармен расталуы тиіс.
      Бўрын алєашќы ґршіген ревматизмді ґткерген ќызметке орналасушылар, медициналыќ мекемеден шыќќан соѕ 12 айєа дейін 3) тармаќша бойынша жарамсыз деп танылады. Кейіннен, жїректіѕ жјне басќа да мїшелердіѕ залалдану белгілері, аурудыѕ рецидивтері жоќ болєанда, олар осы Ќосымшаныѕ 4) тармаќшасы бойынша кујландырылады. Сырќат ќолайлы аєымда, табысты емделгенде жјне жўмысќа ќабілеттілігі саќталєанда ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарєа аурулардыѕ барлыќ баєандары бойынша жеке баєа беруге болады.
      4) тармаќшаєа тўраќты компенсацияланумен аяќталєан, ќан айналымыныѕ жетіспеушілігінсіз жјне ритм мен ґткізгіштігініѕ бўзылуынсыз жїрек бўлшыќ еттерініѕ, ќаќпаќшаларыныѕ сырќаттары, миокардиосклероз жатады.
      Миокардиосклерозсыз аяќталєан болєан ревматикалыќ емес миокардиттер жїрек ырєаєы мен ґткізгіштігініѕ бўзылуынсыз, сондай-аќ бірінші дјрежелі митралдыќ пролапс оќу орындарына тїсуге, ќызметке орналасуєа кедергі болмайды.
      Митральды ќолќаныѕ пролапсы бар ќызметке орналасушылар, оныѕ ішінде кїндізгі (сырттай) оќу нысанына тїсетіндер жарамсыз деп танылады.
      Клиникалыќ кґріністері жоќ І-ІІ дјрежедегі митральды ќолќаныѕ пролапсы бар III-IV баєандар бойынша кујландырылатын ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар ќызметке жарамды, ал І-ІІІ баєандар бойынша кујландырылатындардыѕ саптыќ немесе саптан тыс жарамдылыєы жеке аныќталады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ  
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 43-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Артериалды гипертония (110-115):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) тјуекел ґте жоєары (IV тјуекел) 1- 3 дјрежелі;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) жоєары тјуекел (III тјуекел) 1-3 дјрежелі;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) орташа тјуекел (II) 1-3 д.;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) тґмен тјуекел (I) 1 д.	жз	А	жз	А	жз	А	жз	А

      1) тармаќшаєа ґте жоєары тјуекелі бар (IV тјуекел) ере жїретін 1-3 дјрежелі артериалдыќ гипертония (бўдан јрі – гипертония), ќант диабеті, нысаналы органдарды заќымдаумен (ЛЖ гипертрофиясы, протеинурия жјне/немесе креатининемия (105,6-176 моль/л), атеросклероздыќ бляшкалар, артерия сетчаткасы) жјне ассоциярланєан аурулармен жјне/немесе кїйлермен басќа да ќауіпті факторлардыѕ болуы жатады.
      Ассоцияланєан ауруларєа:
      Ми ќан тамырларыныѕ аурулары:
      ишемиялыќ инсульт
      геморрагиялыќ инсульт
      Жїрек аурулары:
      миокард инфаркты
      стенокардия
      тоќыраулы жїрек жетіспеушілігі
      Бїйрек арулары:
      диабеттік нефропатия
      бїйректіѕ жетіспеушілігі
      Ќан тамырларыныѕ аурулары:
      аортаныѕ ќатпарланєан аневризмі
      перифериялыќ артериялардыѕ заќымдануы
      Гипертониялыќ ретинопатия:
      геморрагиялар мен экссудаттар
      кґру нерві ўшыныѕ ісігі
      ќант диабеті жатады.
      Стратификация тјуекелініѕ ґлшемдері
      Тјуекел факторлары:
      55 жастан асќан ерлер
      65 жастан асќан јйелдер
      шылым шегу
      ХС>6,5 ммоль/л деѕгейі
      Тўќым ќуалаушылыќ ауырлыќ
      АГ дјрежесі
      1 дјреже 140-159/90-99
      2 дјреже 2 160-179/100-109
      3 дјреже >180/110.
      2) тармаќшаєа 1-3 дјрежелі гипертония, жоєары ќаупі бар (IІІ тјуекел) нысаналы органдарды заќымдаумен ере жїретін, ассоциацияланєан аурулардыѕ болмаєанда 1-3 дјрежелі гипертония (электрокардиографиялыќ, эхографиялыќ немесе рентгенографиялыќ зерттеу кезінде аныќталєан сол жаќ ќарыншаныѕ гипертрофиясы, протеинурия немесе ќан плазмасында креатинин деѕгейініѕ артуы (105,6-176 моль/л), генерализацияланєан немесе торшаныѕ тамырларыныѕ локальді тарылуы, магистральдыќ артерияларда атеросклеротикалыќ ґзгерістер) жатады.
      Сондай-аќ церабралдыќ бўзылулармен ќатар, ќозєалтудыѕ, сезгіштіктіѕ, сґздіѕ, мишыќтыќ, вестибулярлыќ жјне ґзге де ґткінші бўзылулары бар ми ќан айналысыныѕ динамикасы болуы мїмкін.
      2 дјрежелі жоєары тјуекелді гипертонияныѕ ќолайлы аєымы болєанда табысты емдеу жјне жўмысќа ќабілеттілігі саќталєанда ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдарды жасы мен атќаратын жўмысыныѕ сипатына ќарай 2) тармаќша бойынша бейбіт уаќытта саптан тыс ќызметке жарамды, соєыс уаќытында барлыќ баєандар бойынша бірінші дјрежелі шектеулі ќызметке жарамды деп тануєа болады.
      3) тармаќшаєа 2-3 дјрежелі гипертония, орта тјуекелді (II тјуекел), ќатер факторы жоќ, нысаналы органдардыѕ бўзылулары жоќ, жїрек-ќан тамырлары мен ассоциацияланєан аурулар немесе 1-3 дјрежелі АЌ жоќ, 1 жјне одан асатын ќатерлі фактор бар, нысаналы органдардыѕ бўзылулары жоќ, жїрек-ќан тамырлары мен ассоциацияланєан аурулар немесе 1-3 дјрежелі АЌ жоќ аурулар жатады. Ассоциацияланєан аурулар немесе нысаналы органдардыѕ бўзылулары болєанда кујландыру заќымданєан органдар мен жїйелердіѕ ќызметтерініѕ бўзылуына ќарай 2) тармаќша жјне Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын талаптарєа тиісті Ќосымшалар бойынша жїргізіледі.
      Кујландырылушыда гипертониялыќ аурудыѕ болуы стационарлыќ тексерумен жјне кемінде 6 ай ішіндегі (айына 1 рет артериалдыќ ќысымды баќылау) алдындаєы диспансерлік байќаудыѕ нјтижелерімен расталуы тиіс. Бірінші рет аныќталєан жоєары артериалды ќысым жаєдайында жеткіліксіз мерзімде байќауда гипертонияныѕ болуы мамандандырылєан бґлімшеде расталуы тиіс.
      Гипертонияныѕ јрбір жаєдайында басќа сырќаттармен негізделген симптомдыќ гипертензиямен дифференциалды диагностика жїргізіледі. Симтомдыќ гипертензиясы бар адамдарды кујландыру негізгі сырќаты бойынша жїргізіледі.
      Тјуекел дјрежелерініѕ диагностикалыќ ґлшемдері:
      Тґменгі тјуекел
      1 дјрежелі АГ
      Тјуекел факторлары жоќ,
      нысаналы органдардыѕ бўзылулары жоќ,
      жїрек-ќан тамырлары мен ассоциацияланєан аурулар жоќ
      Орташа тјуекел
      Тјуекел факторлары жоќ,
      нысаналы органдардыѕ бўзылулары жоќ,
      жїрек-ќан тамырлары мен ассоциацияланєан аурулар жоќ
      немесе
      1-3 дјрежелі АЌ,
      бір жјне одан асатын тјуекел факторлары бар,
      нысаналы органдардыѕ бўзылулары жоќ,
      жїрек-ќан тамырлары мен ассоциацияланєан аурулар жоќ
      Жоєары тјуекел
      1-3 дјрежелі АЌ,
      нысаналы органдардыѕ бўзылулары бар,
      +_ басќа тјуекел факторлары,
      ассоциацияланєан аурулар жоќ
      Ґте жоєары тјуекел
      1-3 дјрежелі АЌ,
      +_ басќа тјуекел факторлары,
      ассоциацияланєан аурулар жјне (немесе) жай-кїй бар.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ    
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 44-ќосымша     

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Жїректіѕ ишемиялыќ ауруы; инфарктан кейінгі кардиосклероз, стенокардия, ИЖА-ныѕ (коронарлыќ атеросклероз, атеросклероздыќ кардиосклероз, жїрек аневризмі), жалпы жјне (немесе) коронарлыќ ќан айналымыныѕ бўзылуы ере жїретін басќа да нысандары (120-125):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ХСН ФК IV	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ХСН ФК III	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) ХСН ФК II	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) ХСН ФК I	жз	А	жз	А	жз	А	жз	А

      Жїректіѕ ишемиялыќ ауруыныѕ болуы зерттеудіѕ инструменттік јдістерімен (тыныштыќ жаєдайында жјне салмаќ тїсіру сынауларымен ЭКГ міндетті тїрде, эхокардиография; ќосымша – коронарокардиография жјне басќалар) расталуы тиіс.
      1) тармаќшаєа ХСН ФК IV жатады. Жїректіѕ жетіспеушілігі немесе стенокардия симптомдары тыныштыќ жаєдайында байќалуы мїмкін; кез келген дене салмаєы кезінде бўл симптомдар кїшейеді. Осы тармаќшаєа (стенокардия мен жїректіѕ жетіспеушілігі дјрежесініѕ аныќ біліну дјрежесіне ќарамастан), кґлемді трансмуралдыќ немесе миокардтыѕ ќайталама инфарктісі нјтижесінде пайда болатын, жїректіѕ аневризмасы немесе ірі ошаќтыѕ кардиосклерозы;
      жїректіѕ ишемиялыќ ауруларыныѕ салдарынан болєан, жекелеген тўраќты, емдеуге келмейтін, жїректіѕ ырєаєы мен ґткізгіштігініѕ бўзылулары (толыќ АV-блокада, II дјрежелі АV-блокада, пароксизмалдыќ тахиаритмия, политоптыќ ќарыншалыќ экстрасистолия, синус тїйінініѕ јлсіз синдромы);
      жайылєан стенозданєан процесс (75 проценттен жоєары екі жјне одан кґп коронарлыќ артерияда); 50 проценттен астам стеноз, сол жаќ коронарлыќ артерия сабаєыныѕ жјне (немесе) жоєары оќшауланєан стеноз (50 проценттен астам) сол жаќ коронарлыќ артерияныѕ алдыѕєы ќарынша аралыќ бўтаєыныѕ жоєары оѕашаланєан заладануымен; миокардаєа ќан берушініѕ оѕ тїріне оѕ коронарлыќ артерия стенозы (75 проценттен астам) жатады.
      2) тармаќшаєа ХСН ФК III жатады. Дене белсенділігініѕ айтарлыќтай шектелуі байќалады. Тыныштылыќ жаєдайында пациенттер ґздерін жаќсы сезінеді, алайда шамалы (јдеттегіден аз) дене кїші тїскенде шаршау, жїрек ќаєысы, ентікпе немесе стенокардия туындайды.
      3) тармаќшаєа ХСН ФК II жатады - тыныштыќ жаєдайында пациенттер ґздерін жаќсы сезінеді, алайда јдеттегі дене кїші тїскенде шаршау, жїрек ќаєысы, ентікпе немесе стенокардия туындайды.
      4) тармаќшаєа ХСН ФК I жатады – јдеттегі жеке кїшінде шаршау, жїрек ќаєысы, ентікпе, стенокардия туындатпайды.
      Бўрын жїрекке операция жасатќан, коронарлыќ ќуыстарды, ритмніѕ жасанды жїргізушісініѕ имплантациясын ґткізген ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар жїректіѕ жетіспеушілігіне ќарай осы Ќосымшаныѕ 1), 2), 3) тармаќшалары бойынша кујландырылады.
      Ќызметте болудыѕ жјне шекті жасына жетпеген ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар, ќолќа-коронарлыќ шунт, коронарлыќ ангиопластика (егер опрациядан кейінгі кезеѕ еш ќиындыќсыз, яєни ритмніѕ, ґткізгіштігініѕ бўзылуынсыз, ќайталама миокард инфаркті, жїрек аневризмі, ЭХОКГ-да шыєару фракциясы 50% кем емес) одан јрі ќызметте ќалдырудыѕ маќсатќа сай болуы, басќа лауазымдарєа ќызметке орналастыру мїмкіндігі туралы кадр аппаратыныѕ пікірі мен жолдамалардаєы тиісті ґзгерістерді ескеріп, ЈДК, егер ўсынылєан лауазымдардаєы ќызмет аурудыѕ ґршуіне теріс ыќпал етпейтін болса, I, III, IV баєандар бойынша ќызметке жарамдылыєы туралы ќорытынды шыєарады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 45-ќосымша       

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ќолќаныѕ, магистральдыќ, шеткері артериялар мен кґк тамырлардыѕ сырќаттары жјне заќымдануларыныѕ жаєдайы (облитерациялайтын атеросклероз, аневризмдер, флебиттер, флебо-тромбоздар, варикоздыќ жјне ангио-трофоневроздыќ, гемангиомдар, лимфодемалар (170-189.9), 178.0-179.8; 184-ді ќоспаєанда:	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќан айналысы мен ќызметтерініѕ едјуір бўзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќан айналысы мен ќызметтерініѕ јлсіз бўзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
3) ќан айналысы мен ќызметтерініѕ елеусіз бўзылуы бар;	жз	В	жз	В	жз	В	жз	В
4) ќан айналысы мен ќызметтерініѕ бўзылуынсыз объективтік деректер болєан кезде	жз	А	жз	А	жз	А	жз	А

      1) тармаќшаєа: магистралдыќ ќан тамырларыныѕ артериалдыќ жјне артериовеноздыќ аневризмалар; аяќ-ќолдардыѕ декомпенсацияланєан ишемиялары (аяќ-ќолдыѕ дистальдыќ бґлімдеріндегі ўдайы ауырсынулармен жјне ісжеѕдігімен, бўлшыќ еттердіѕ аныќ білінетін атрофиясымен, гангренаєа ўласуы бейім, ўзаќ жазылмайтын трофикалыќ жаралармен, сиаптталатын гангреноздыќ-нектротикалыќ сатысы) болєандаєы облитерацияланатын атеросклероз, эндартериит, тромбангиит, аортоартериит; висцеральдыќ бўтаќтары саѕылауларыныѕ жартылай немесе толыќ облттерациясы бар іш ќолќасыныѕ, мїше ќызметтері мен дисталдыќ ќан айналысыныѕ айќын бўзылуы бар мыќын артерияларыныѕ атеросклерозы; ќаќпалы немесе ќуысты кґк тамыр тромбозы; жиі (жылына 2 жјне одан астам (ќайталанатын тромбофлевит, флеботромбоз, IV дјрежелі созылмалы веналыќ жетіспеушілігі ќўбылыстары бар аяќтардыѕ посттромботикалыќ жјне варикоздыќ ауру (терініѕ ўдайы ісінуі, гиперпигментациясы мен жўќаруы, индурациясы, дерматиті немесе жаралары бар тереѕ, тері астындаєы жјне коммуниканттыќ вена клапандарыныѕ жетіспеушілігі) IV дјрежелі шораяќтыќ (лимфодема); III сатылы ангиотрофоневроздар (гангреноздыќ-некротикалыќ) жатады.
      2) тармаќшаєа: ІІ сатылы облитерацияланатын эндартериит, тромбангиит, аорто-артериит пен аяќ ќан тамырларыныѕ атеросклерозы (аєымындаєы ўстамалы аќсаќтыќ, балтыр мен аяќ басы терісініѕ бозаруы, жўќаруы мен ќўрєаќтыєы, тырнаќтардыѕ ќалыѕдауы, кґлденеѕ сызыќтылыєы жјне сынєыштыєы, балтыр бўлшыќ еттерініѕ байќарлыќтай гипотрофиясы, сипап кґргенде аяќ басы терісініѕ салќындаєы, артќы жілік  артериясында тамыр соєуыныѕ айќын јлсіреуі не жоќ болуы, шонданай нервісініѕ ишемиялыќ невритініѕ болу мїмкіндігі байќалады; III дјрежелі созылмалы веналыќ жетіспеушілігі бар посттромбофлебитикалыќ немесе варикоздыќ ауруы (аяќ басы мен балтырдыѕ тїнгі демалу кезінде толыќ жайылып кетпейтін ісінгендігі, терініѕ ќышынуы, гиперпигментациясы, жўќаруы), ІІІ дјрежелі шораяќтылыќ (лимфодема); ўзаќќа созылєан ауырсыну синдромы, саусаќтар кґгеруі, суыќта ќозєалыс бґгелуі бар ќанаєаттанарлыќсыз ќайталама стационарлыќ емдеуден кейінгі ІІ сатылы ангиотрофоневроздар; ќан айналысыныѕ аз єана бўзылуы бар магистральдыќ жјне шеткері тамырларына жасалєан реконструктивтік операциялардыѕ зардаптары жатады. ІІ дјрежелі ўрыќтыќ бауы веналарыныѕ варикоздыќ кеѕеюі болєан жаєдайда ќатардаєы жјне басшы ќўрамдаєы адамдар 3) тармаќша бойынша кујландырылады.
      3) тармаќшаєа: облитерацияланатын эндартериит, тромбангиит, аяќ-ќол ќан тамырларыныѕ І сатылы атеросклерозы (аяќ-ќолдыѕ кґтеріѕкі шаршауы, олардыѕ тоѕєаќтыєы, ауа райы ґзгергенде бўлшыќеттердіѕ белгісіз ауырсынулары, «бой тїршігу» тїріндегі парестезиялардыѕ, табандар мен алаќандар аумаєындаєы дуылдау, бўлшыќеттердіѕ тырысуы, аяќ-ќолдыѕ дистальдыќ бґлімдері терісініѕ бозаруы мен кґгеруі, сипап кґргенде саусаќтардыѕ салќындыєы, артќы жілік немесе білек артериясында тамыр соєудыѕ јлсіздігініѕ, реовазографияда – магистральдыќ артерияларда ўзаќ тїйілумен тґмен реографиялыќ индекс болуларымен; нитроглицерин ќабылдаєанда – ќан толыєуыныѕ жаќсаруымен, реографиялыќ индекстіѕ кґтерілуімен сипатталады); ІІ дјрежелі созылмалы веналыќ жетіспеушілігі бар аяќ-ќолдыѕ постромботикалыќ жјне варикоздыќ ауруы (ўзаќ физикалыќ немесе статистикалыќ кїш тїскеннен кейін тїнгі немесе кїндізгі демалу кезінде жоєалып кететін аяќ-ќолдыѕ дистальдыќ бґлімдерініѕ кезеѕ сайын ісініп кетуі); ІІ дјрежелі шораяќтыќ (лимфодема) жатады. ІІ дјрежелі ўрыќтыѕ бауы кґк тамырларыныѕ варикоздыќ кеѕеюі рецидивті (ќайталап хирургиялыќ емдеу) болєан жаєдайда, егер кујландырылушы одан јрі емдеуден бас тартса (ІІІ баєан бойынша кујландырылушылар їшін, ќызметке ќабылданатын азаматтардан басќа, 4) тармаќша ќолданылады). ІІ дјрежелі ўрыќтыќ бауы кґк тамырларыныѕ варикоздыќ кеѕеюі аталыќ безі бауыныѕ жоєарєы полюсінен тґмен тїседі, аталыќ без атрофиясы жоќ, Кремастер тонусы тґмендеген.
      4) тармаќшаєа: веналыќ жетіспеушілігі белгілерінсіз аяќ-ќолдыѕ варикоздыќ ауру (I дјрежелі); І дјрежелі шораяќтыќ (лимфодема) (тїнгі немесе кїндізгі демалу кезінде азаятын немесе жоєалып кететін аяќ  басы сыртыныѕ аз єана ісінуі); 1 сатылы ангиотрофоневроздар; операциядан кейінгі жаєдайы, 1 жыл ішінде жараќат алєаннан, операциядан бастап, жараќаттар жјне ќан айналысыныѕ жјне ќызметініѕ толыќ ќалпына келуімен ірі магистральдыќ ќан тамырларыныѕ басќа да заќымданудан кейінгі; перифериялыќ ќан тамырларына жасалєан операциядан бастап 6 ай ішіндегі жјне ќолайлы сараптамалыќ болжаммен склеротерапиядан, аталыќ без венасына операциядан кейінгі 2 ай ішіндегі жаєдай.
      Аяќ-ќолдыѕ жекелеген учаскесінде цилиндр немесе ўзындыєы 5 см аспайтын жјне 0,5-0,7 см. диаметрдегі ирелеѕ эластикалыќ томпаюлар, жекелеген варикоздыќ тїйіндердіѕ 1,0 см дейінгі тїріндегі веналыќ жетіспеушілігі белгілерінсіз кґк тамырлардыѕ кеѕеюі осы Ќосымшаны ќолдану їшін негіз болмайды.
      Кґк тамырлары сырќаттарыныѕ диагнозы мен заќымдануыныѕ зардаптары процесс сатысы мен функционалдыќ бўзылулардыѕ дјрежесін кґрсетуі тиіс.
      Сараптамалыќ ќорытынды объективті кґрсеткіштер беретін јдістерді (нитроглицеринді сынамамен реовазография, тері электротермометриясы, ангио-, флебо-, лимфографиясы жјне басќалар) ќолдана отырып, тексеруден кейін шыєарылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет
їшін адамдардыѕ денсаулыќ   
жаєдайыныѕ сјйкестігіне ќойылатын
талаптарєа 46-ќосымша    

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Геморрой (184):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) жиі асќынулары жјне екінші анемиясы бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
2) тїйіндердіѕ I-II сатылы тїсуі бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
3) сјтті емдеу кезіндегі сирек асќынулары бар	жеке	А	жеке	А	А	А	А	А

      Кґрсетулер болєан кезде кјландырылушыларєа I – III баєандар бойынша хирургиялыќ не консервативтік емдеу ўсынылады. Емдеу ќанаєаттанарлыќсыз нјтиже бергенде немесе одан бас тартќан жаєдайда кујландыру жиі асќынулар мен салдарлы анемиясы белгілеріне байланысты 1), 2) немесе 3) тармаќшалар бойынша жїргізіледі.
      Геморройдыѕ жиі асќынуларына, ќан кету, тромбоз жјне II–III дјрежелі ќабыну немесе геммороидалдыќ тїйіндердіѕ тїсуі себепті кујландырылушы ўзаќ мерзімді (1 ай жјне одан кґп) госпитализациямен жылына 3 жјне одан астам стационарлыќ емдеуде жатќаны, сондай-аќ сырќаттыѕ стационаралыќ емдеуді ќажет ететін ќайталама ќан кетулерімен ушыќќан жаєдайлары жатады.
      3) тармаќшаєа стационарлыќ емдеуді ќажет етпейтін, 1 жыл жјне одан астам ремиссия кезеѕдері бар їдемейтін жјне ушыќпайтын сыртќы геморрой жатады.
      II баєанєа жатќызылєан лауазымдарєа орналасушылар емдеуді аяќтау ќажет болєан жаєдайда, сондай-аќ ішкі геморрой алєаш рет аныќталєанда, операциялыќ емдеуден бас тартќанда не операциялыќ емдеуден бас тартќанда не операциялыќ емдеуге кґрсетулер болмаєанда ќызметке жарамсыз деп танылуы мїмкін.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
47-ќосымша           

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Нейроциркуляторлыќ дистония (гипертензиялыќ, гипотензиялыќ, кардиалдыќ немесе аралас тїрдегі) (195, 110):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) тўраќты едјуір аныќ білінетін вегетатвтік ќан тамырлыќ бўзылулары мен жїрек ритмініѕ бўзылулары болєан кезде	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В	жз	В
2) тўраќты орташа аныќ білінетін бўзылулары болєан кезде	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А

      Нейроциркуляторлыќ дистония артерия ќысымыныѕ теѕ емес реакциясы бар вегетативтік-ќан тамырлыќ бўзылу синдромымен сипатталады. Гипотенциялыќ тїрдегі нейроциркуляторлыќ дистонияны дені сау адамдардыѕ физиологиялыќ гипотениясыныѕ айыру невропатологтыѕ, офтальмологтыѕ, ал ќажет болєанда эндокриндік жїйесі, асќазан-ішек жолы, бїйрек ауруларыныѕ жјне т.б. себебінен болєан симптоматикалыќ бўзылуларды жоќќа шыєару їшін басќа да дјрігерлердіѕ ќатысуымен аныќталуы тиіс.
      1) тармаќшасына ўдайы шаєымы мен тўраќты едјуір аныќ білінетін вегетативтік-ќан тамырлыќ бўзылулары болєан кездегі, емдеуге келмейтін жјне жўмыс ќабілетін айќын тґмендете тўраќсыз артерия ќысымы бар гипертензиялыќ тїрдегі;
      ўдайы шаєымы, тўраќты едјуір аныќ білінетін вегетативтік-ќан тамырлыќ бўзылулары болєан кездегі, емдеуге келмейтін жјне жўмыс ќабілетін айќын тґмендететін тўраќты бекітілген 100/60 мм.сын.бає. артерия ќысымы бар гипонтензиялыќ тїрдегі;
      ќанаєаттанарлыќсыз ќайталама стационарлыќ емдеу кезінде аныќ білінетін вегетативтік-ќан тамырлыќ бўзылуларымен, жїрек ритмініѕ тўраќты бўзылуларымен ере жїретін, тўраќты кардиология болєан кездегі  кардиалдыќ тїрдегі (жїрек ритмініѕ тўраќты бўзылу сипаттамасы Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 42-ќосымшасына тїсіндірмеде келтірілген) нейроциркуляторлыќ дистония жатады.
      2) тармаќшасына тўраќты сатыдаєы орташа аныќ білінетін кґріністері бар, сондай-аќ тўраќсыз сатыдаєы (жїрек ритмініѕ ґткінші бўзылулары, тыныштыќта артерия ќысымыныѕ нормаєа келуі) жўмыс ќабілетін тґмендетпейтін кез келген тїрдегі нейроциркуляторлыќ дистония жатады.
      III-IV баєандарєа жатќызылєан лауазымдарєа орналасушылар, тек нейроциркуляторлыќ дистонияныѕ тўраќсыз сатысы кезінде єана жарамды болып танылуы мїмкін.
      Минутына 5 жјне одан кґп эктрасистологиялар болєан кезде стационарлыќ тексеру ќажет.
      Сирек жекелеген тыныштыќтаєы экстрасистолиялары мен функционалдыќ сипаттаєы синустыќ аритмия Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 47-ќосымшасын ќолдану їшін негіз болып табылмайды.
      Жїрек ритмініѕ бўзылулары болєан кезде жјне миокарда органикалыќ ґзгерістердіѕ (ќабынба, дистрофиялыќ немесе басќа да сипаттаєы) салдарынан болєан тўраќты кардиалгия кезінде кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 47-ќосымшасы бойынша жїргізіледі.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
48-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
Бўрын ґткізген жїрек-ќан тамырларыныѕ жедел сырќаттарыныѕ асќынуларынан кейінгі жаєдайлары, сондай-аќ хирургиялыќ емдеуден кейінгі уаќытша функционалдыќ бўзылулары	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарыныѕ ауру бойынша демалыстыѕ ќажеттілігі туралы ќорытынды ґршіген ревматизмнен, ревматизмдік емес миокардиттерден, миокард инфакртісінен кейін, сондай-аќ жїректіѕ, коронарлыќ ќан тамырларыныѕ операцияларынан кейін ќызметтерініѕ уаќытша сипаттаєы бўзылуларымен ќолайлы дјрігерлік-сарапшылыќ болжамы болєанда шыєарылады.
      Созылмалы ишемиялыќ аурулардыѕ асќынуларынан (стенокардияныѕ ўзаќќа созылєан ўстамалары, жїрек ритмі мен ґткізгіштігініѕ ґткінші бўзылулары, жїректік жетіспеушілігініѕ ґткінші нысандары), гипертониялыќ аурудан (гипертониялыќ криздерден кейінгі жаєдай), жїрек аритмиясы басылєандаєы электроимпульстік терапиядан кейін ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарына ќатысты ќызметтік міндеттерін атќарудан 10 тјулікке босату ќажеттігі туралы ќорытынды шыєарылады.
      Бўрын миокардиосклерозєа, кардиомопатияєа ўласпай аяќталєан этиологиясы јр тїрлі миокардиттерді ґткізген ќызметке орналасушылар, оќуєа тїсушілер, клиникалыќ сауыќќанан кейін, кемінде 6 ай ґткен соѕ жарамды деп танылады.
      Ќызметініѕ жјне жасыныѕ кґрсетілген шекті мерзіміне жеткен, бўрын ґткізген кґлемді миокард инфрактісінен кейін ірі ошаќтыќ кардиосклерозбен аяќталуы бар немесе ауыр ушыєулары болєан кезде ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарына ауру бойынша Г санаты шыєарылмайды. Олар Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 44-ќосымшасыныѕ 1) немесе 2) тармаќшалары бойынша кујландырылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын    
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
49-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Жоєары тыныс жолдарыныѕ созылмалы аурулары (J30 – J36):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) едјуір аныќ білінетін сасыќ тўмау (озена);	жз	Д	жз	Д	жз	Д	жз	Д
2) жиі ќабынулары бар полипоздыќ немесе іріѕді синуситтер	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
3) сирек ќабынулары бар іріѕдік риносинуситтер жјне іріѕсіз риносинуситтер;	жз	А	жз	В-жеке	жеке	А	жеке	А
4) декомпенсацияланєан созылмалы тонзиллит;	жз	А	жз	А	жз	А	жз	А
5) кеѕсірік ќуысы баро-функцияларыныѕ айќын бўзылулары, мўрынмен дем алудыѕ бўзылуымен кеѕсірік пердесініѕ ќисыќтыєы жјне жўтќыншаќтыѕ басќа да аурулары	жеке	А	жеке	А	А	А	А	А

      Созылмалы полипозды синуситтыѕ болуы кеѕсірік ќуыстарын екі проекциядаєы контрастілеумен рентгенотомографиямен жјне (немесе) рентгенографиямен, ал созылмалы іріѕді (іріѕсіз) синуситті ќуыстарын екі проекциядаєы рентгенографиясымен риноскопиялыќ деректермен, ал їстіѕгі жаќ ќуысы їшін диагностикалыќ тесумен расталуы тиіс.
      Кеѕсірік пердесініѕ ќисыќтыєы жоєарєы тыныс жолдары кілегейлі ќабыќшасыныѕ тўраќсыз субатрофиялыќ ќўбылыстары, іріѕ немесе трассудат жоќ болєандыєы жјне жоєарєы жаќ ќуысы саєасыныѕ ґткізгіштігі саќталєандыєы жоєарєы жаќ ќуысы кілегейлі ќабыќшасыныѕ жаќтаулыќ ќалыѕдауы, сондай-аќ кеѕсірік ќуыстарына жасалєан операциялардан кейінгі ќалдыќты ќўбылыстары (ауыз босаєасыныѕ ґтпелі ќатпарларыныѕ сызыќты тыртыєы, операция жасалаєан ќуыстыѕ мўрын ќуысы бар саєалыєы немесе рентгенограммадаєы перде) осы тармаќты ќолдану їшін негіз болмайды.
      Декомпенсацияланєан созылмалы тонзиллит тонзилогендік итоксикацияныѕ (субфебрилитет, тез ќажу, босаѕдыќ, дел-сал) болумен, ќабыну процесіне бадамша безі жанындаєы тканьдердіѕ, аймаќтыќ лимфалыќ тїйіндердіѕ (паратонзиллярлыќ абсцесс, регионарлыќ лимфаденит) ќатысуымен жјне метатонзиллярлыќ асќынуымен сипатталатын созылмалы тонзилиттіѕ нысаны деп танылады.
      Созылмалы тонзилиттіѕ басќа нысандары осы тармаќты ќолдану їшін негіз бола алмайды, јскери ќызметті атќаруєа жјне јскер (арнайы) оќу орындарына тїсуге кедергі болмайды.
      Аурудыѕ жиі асќынуы жылына 2 жјне одан кґп асќыну деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
50-ќосымша            

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Кґмей, кеѕірдектіѕ мойын бґлімініѕ аурулары жјне заќымданулары (J37 - J38):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) тыныс алу жјне (немесе) дауыс ќызметтерініѕ едјуір бўзылуы бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) тыныс алу жјне (немесе) дауыс ќызметтерініѕ орташа бўзылуы бар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
3) тыныс алу жјне (немесе) дауыс ќызметтерініѕ аз єана бўзылуы бар.	жз	А	жз	А	Д-жеке	А	Д-жеке	А

      Осы ќосымша ќанаєаттанарлыќсыз емдеу нјтижелерінде жјне емдеуден бас тартќанда кґмей немесе кеѕірдектіѕ мойын бґлімі заќымдануларыныѕ салдарынан пайда болєан ауруларды ќарастырады.
      1) тармаќшаєа дауыс ќызметініѕ тўраќты болмауы, жасанды тыныс алу жолдарымен демалу, кґмей жўтыну ажырату ќызметтерініѕ, кґмей стенозыныѕ бўзылуы жатады.
      2) тармаќшаєа обструктивтік тїрі бойынша ІІ дјрежелі жетіспеушілік жјне (немесе) тўраќты дауыс ќызметініѕ бўзылуы (функционалдыќ афония), ќарлыєу, жїргізілген емдеуден кейін 3 жјне одан кґп ай ішінде саќталєан дауыс шыєарудыѕ тґмендеуі жатады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын    
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
51-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ґкпе мен плевраныѕ спецификалыќ емес созылмалы сырќаттары, ґкпеніѕ туберкулездік емес этиология диссеминацияланєан аурулары (J40 - J99):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќызметтерініѕ едјуір бўзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќызметтерініѕ орташа бўзылуы бар;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) ќызметтерініѕ азєана бўзылуы бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	А	жз	А
4) жедел немесе созылмалы сырќаттардан кейінгі ќалдыќты ќўбылыстар болєанда	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Осы ќосымша ґкпе мен плевраныѕ спецификалыќ емес созылмалы сырќаттары, ґкпеніѕ туберкулездік емес этиология диссеминацияланєан ауруларын, бронхиалды астмадан басќасын ќарастырады - J45. Ќызметке орналасушы азаматтар мен ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары бронхоэкстазамен ауыратын тыныс алу жетіспеушілігініѕ дјрежесіне ќарамастан осы Ќосымша бойынша кујландырылады.
      1) тармаќшаєа созылмалы бронх-ґкпе аппараты мен плевраныѕ созылмалы сырќаттары, ІІІ дјрежелі тыныс алу (ґкпемен) жетіспеушілігі бар ґкпеніѕ іріѕдеу сырќаттары жатады.
      2) тармаќшаєа бронх-ґкпе аппаратыныѕ ІІ дјрежелі тыныс алу (ґкпемен) жетіспеушілігі бар жиі (2 жјне одан кґп) жјне ўзаќ (2 айдан артыќ) созылмалы сырќаттары жатады.
      Саркоидозєа жјне ґкпеніѕ басќа да диссеминацияланєан сырќаттарына шалдыќќан, ќызметке орналасушы азаматтар, ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары тыныс алу (ґкпемен) жетіспеушілігініѕ дјрежесіне ќарай 1), 2) немесе 3) тармаќшасы бойынша кујландырылады. Сырќаттар диагнозы гистологиялыќ зерттеудіѕ нјтижелерімен расталуы тиіс. Науќас диагностикалыќ функциядан бас тартќан кезде диагноз клиникалыќ жјне зертханалыќ деректерініѕ жинаєы бойынша аныќталады.
      3) тармаќшаєа сыртќы тыныс алу функцияларыныѕ шамалы сирек бўзылуы бар І дјрежелі тыныс алу (ґкпемен) бронх-ґкпе аппаратыныѕ созылмалы сырќаттары жатады.
      Аурулар кестесініѕ III-IV баєандар бойынша кујландырылушы ќызметке орналасушылар бронх-ґкпе аппараты мен плевраныѕ жедел сырќаттары аєымыныѕ ќолайлы жаєдайларында диспансерлік байќау аяќталєаннан кейін жарамды деп танылуы мїмкін, осындай ќорытынды ўзаќ (кемінде 3 жыл) ремиссиясы мен тыныс алу ќызметініѕ бўзылуынсыз бронх-ґкпе аппараты мен плевраныѕ созылмалы сырќаттары болєанда шыєарылуы мїмкін.
      Тыныс алу (ґкпемен) жетіспеушілігі дјрежелерініѕ кґрсеткіштері шкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 90-ќосымшасында берілген.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын    
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
52-ќосымша            

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Бронхиалдыќ демікпе (J45):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) жиі ўстамалары бар ауыр нысандары;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ауырлыєы орта дјрежелі нысандары;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) сирек ўстамалары бар жеѕіл нысандары.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      Бронхиалдыќ демікпеніѕ диагнозы басќа сырќаттар кезіндегі бронхопастикалыќ синдромын жоќќа шыєару їшін стационарлыќ тексеру кезінде аныќталуы керек.
      1) тармаќшаєа ауыр жјне тўншыєудыѕ жиі ўстамалары, демікпелі жаєдайлары, ІІ-ІІІ дјрежелі ґкпелік жјне ґкпелік жїректік жетіспеушілігі бар, науќастыѕ ќайталама стационарлыќ емделуін талап ететін бронхиалдыќ демікпе; гармон тјуелділік демікпе (ўстамалар гормон жіберумен басылатын, ўстама аралыќ кезеѕде кґтерме гармоналдыќ терапияны талап ететін) жатады.
      2) тармаќшаєа јр тїрлі бронх кеѕейту дјрілер жіберумен басылатын, айына 1 реттен жиірек тўншыєу ўстамалары бар, бірлі-жарым демікпелік жаєдайлар болуы мїмкін бронхиалдыќ демікпе жатады; ўстама аралыќ кезеѕде гормоналдыќ терапияны талап етпейтін, алайда І-ІІ дјрежелі тыныс алу жетіспеушілігі саќталады.
      3) тармаќшаєа ўзаќќа созылмаєан тўншыєу (жылына 2-3 сиректеу) ўстамалары бар бронх кеѕейтуші дјрілермен жеѕіл басылатын жјне ўстамадан тыс тыныс алу жетіспеушілігі ере жїрмейтін, бронхиалдыќ демікпе нысандары жатады.
      Ќызметке орналасушы азаматтарда, ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарында 5 жјне одан да астам жыл ішінде ўстамалар болмаєанда, бронхиалдыќ демікпеніѕ диагнозы стационар жаєдайында дјрі-дјрмектік  арандатушылыќ сынамалармен аныќталєан, бронхылардыѕ реактивтік ґзгерістерініѕ болуымен расталуы ќажет. Оѕ дјрі-дјрмектік арандатушылыќ сынамалар бўл жаєдайда анамнезде бронхспастикалыќ синдромыныѕ орын алатындыєын кујландырады жјне осы тармаќты ќолдану їшін негіз болып табылмайды.
      Бронхспастикалыќ синдромдар басќа (бґгелме, эндокриндік- гуморальдыќ, неврогендік, уыттыќ жјне т.б.) сырќаттардыѕ ушыєуы болып табылєан жаєдайда, ќызметтік жарамдылыќ санаты негізгі сырќаттардыѕ аєымына ќарай Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ тиісті ќосымшасы бойынша аныќталады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
53-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
Тыныс алу органдарыныѕ созылмалы сырќаттарыныѕ жедел, асќынуларынан кейінгі, хирургиялыќ емдеуден кейінгі уаќытша функционалдыќ бўзылулары	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарына Г санаты жіті пневмониялардыѕ (іріѕдеу, пара- жјне метапневмотикалыќ сары су жиналєан плевриттер, ателектаздар, кґлемді плевралыќ ќабаттар, вирустік пневмониядан кейінгі аныќ білінетін астенизация) тек аєымы ушыќќан жаєдайларда єана шыєарылады.
      Бронхґкпе аппаратына операциядан кейін Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 83-ќосымшасын басшылыќќа алу керек.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
54-ќосымша            

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Адентия (салдарлы, алєашќы):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) жаќ сїйегініѕ бір жаєында 10 жјне одан кґп тістердіѕ болмауы немесе олардыѕ алмалы-салмалы протезбен ауыстырылуы; жаќ сїйегініѕ біреуінде 8 азу тістердіѕ болмауы; бір жаєыныѕ жоєарєы жаќ сїйегінде 4 азу тістердіѕ болмауы; бір жаєыныѕ жаќ сїйегінде 4 азу тістердіѕ жјне екінші жаєыныѕ астыѕєы жаќ сїйегінде 4 азу тістердіѕ болмауы немесе олардыѕ алмалы-салмалы протездермен ауыстырылуы	жз	А	жз	А	жз	А	жз	А
2) жаќ сїйегініѕ бір жаєында 4 жјне одан кґп фронтальдыќ тістердіѕ болмауы немесе оларды алынбайтын протездермен ауыстыру мїмкіндігі болмаєандаєы екінші кїрек, азу жјне бірінші кіші азу тістіѕ ќатарымен болмауы	жз	А	жз	А	жз	А	жз	А

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын    
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
55-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Тістердіѕ, пародонттыѕ жјне ауыз ќуысыныѕ кілегейлі ќабыќшасыныѕ аурулары (К00 К06.90):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) генерализацияланєан ауыр дјрежелі пародонтит, пародонтоз	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В- жеке	жз	В-жеке
2) генерализацияланєан орта дјрежелі пародонтит, стоматиттер, хейлиттер мен емдеуге келмейтін ауыз ќуысы кілегейлі ќабыќшасыныѕ басаќ да сырќаттары	жз	А	жз	А	жеке	А	жеке	А
3) генерализацияланєан жеѕіл дјрежелі пародонтит, пародонтоз кґптеген ушыќќан кариес.	жеке	А	жеке	А	жеке	А	жеке	А

      Осы Ќосымшаны ќолдану їшін кујландырылушыда жиі асќынулары мен абсцедирленуі бар пародонтиттіѕ, пародонтоздыѕ генерализацияланєан нысандарыныѕ болуы, сондай-аќ кґптеген ушыќќан кариес негіз болып табылады.
      Пародонтиттіѕ, пардонтоздыѕ диагнозы тіс-жаќ сїйегі жїйесін тїгелдей ретнгонографиямен тиянаќты зерттеуден жјне жалєаспалы сырќаттарды айќындаудан кейін ќолданылады.
      1) тармаќшаєа пародонтальдыќ каналдыѕ 5 мм жјне одан кґп тереѕдігі, тїбір ўзындыєыныѕ 2/3-не дейінгі тіс ќуысы сїйектік тканініѕ резорбциясы, тістіѕ ІІ-ІІІ дјрежелі ќозєалмалыєы бар пародонтит жатады.
      2) тармаќшаєа ауыз ќуысы кілегейлі ќабыќшасыныѕ емделуге келмейтін сырќаттары жатады. Стоматиттер, хейлиттер, гингивиттер, лейкоплакялар мен басќа сырќаттар болєан кезде, прекарциноздарды ќоса алєанда, ќызметке жарамдылыєы туралы мјселе емдеу жїргізілгеннен кейін шешіледі.
      3) тармаќшаєа кґбінесе тісаралыќ арасыныѕ аумаєында тіс ќызылиек ќалтасыныѕ тереѕдігі 3 мм дейін болатын, тісаралыќ перденіѕ сїйектік ткані деструкциясыныѕ бастапќы дјрежесі, тісаралыќ пердесі биіктігініѕ 1/3-нен аз тґмендеуі бар, біраќ тістердіѕ ќозєалмалыєы жоќ жеѕіл дјрежелі пародонтит жатады. 3) тармаќша, сондай-аќ шіріген (кариес), пломбаланєан жјне жўлынєан (ШПЖ) тістердіѕ ќосындысы 9-дан кґп болєанда жјне мўндайда пломбаланєан тїптік арналары бар тістерді ќоса алєанда кемінде 4 тісте созылмалы ќабынудыѕ клиникалыќ немесе рентгенологиялыќ белгілері бар перидонт ўлпасыныѕ залалдануы болєан жаєдайларда ќолданылады.
      Тістердіѕ жалпы санын есептеген кезде аќыл тістер есепке алынбайды, тістердіѕ тїбірі, протездеу їшін ќолдану мїмкіндігі болмаєан кезде олар жоќ тістер деп есептелмейді.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын    
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
56-ќосымша            

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Жаќ-бет сїйегі аномалиялары (туа пайда болєан аурулардан басќа), тістер мен олардыѕ тірек аппараттарыныѕ басќа да ауралары, жаќ-бет аурулары (К07-К14):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) тыныс алу, иіс сезу, шайнау жјне сілекей бґлу ќызметтерініѕ едјуір бўзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) тыныс алу, иіс сезу, шайнау жјне сілекей бґлу ќызметтерініѕ орташа бўзылулары бар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) тыныс алу, иіс сезу, шайнау жјне сілекей бґлу ќызметтерініѕ азєана бўзылулары бар	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке	жеке	А	жеке	А

      1) тармаќшаєа астыѕєы жаќ сїйегініѕ туа пайда болєан, сондай-аќ хирургиялыќ емдеуден кейін транспланттармен ауыстырылмаєан жїре пайда болєан дефектілері, жаќ-бет сїйегі аумаєыныѕ дефектілері мен деформациялары, сондай-аќ жаќ сїйегініѕ, сілекей бездерініѕ, самай-жаќ сїйектері буындарыныѕ анкилоздары, емдеудіѕ, оныѕ ішінде хирургиялыќ емдеудіѕ немесе одан бас тартќандаєы) тиімділігі жоќ болєандаєы астыѕєы жаќ сїйектерініѕ контрактуралары мен жалєыз буындары жатады. Тізілген созылмалы сырќаттар болєанда орналасушылыр їшін жиі деп жылына 2 реттен астам, ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары їшін жылына 4 реттен астам асќынулары есептеледі.
      Жекелеген жаєдайларда, ќызметтік міндеттерін атќаруда шын мјніндегі ќабілетіне жаќ-бет сїйегі аумаєыныѕ жїре пайда болєан дефектілері мен деформациялары бар ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары емдеудіѕ ортопедиялыќ јдістерінен кейін 2) немесе 3) тармаќшалары бойынша кујландырылады.
      2) тармаќшаєа тіс ќабысуында 5 мм-ден астам алшаќтыєы немесе Н.И. Агапов бойынша 60 % кем шайнау тиімділігі бар ІІ-ІІІ дјрежелі тіс ќабысуыныѕ аномалиялары; жиі асќынулары бар созылмалы сиалодениттер; емдеудіѕ ќанаєаттанарлыќ нјтижелері бар жаќ-сїйегі аумаєыныѕ актиномикозы; секвестральдыќ ќуыс пен секвестрлер бар жаќтардыѕ созылмалы остеомиелеті жатады.
      60 процент жјне одан астам шайнау тиімділігі бар ІІ дјрежелі тіс ќабысуыныѕ аномалиясы, сондай-аќ шайнау актісініѕ бўзылуынсыз тіс ќатарларыныѕ кемінде 5 мм-ге орнынан жылжуымен ере жїретін І дјрежелі тіс ќабысуыныѕ аномалиясы, біржаќты микротия болєанда кујландыру осы тармаќтыѕ 3) тармаќшасы бойынша жїргізіледі.
      5 мм-ге дейін тіс ќатарларыныѕ орнынан жылжуы бар І дјрежелі тіс ќабысуы аномалиясыныѕ болуын ќоса алєанда осы Ќосышаны ќолдану їшін негіз болып табылмайды.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
57-ќосымша           

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Асќазан мен ўлтабардыѕ жара ауруы (К25-К28):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќызметтерініѕ едјуір бўзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќызметтерініѕ орташа бўзылуы мен жиі асќынулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) ќызметтерініѕ аз єана бўзылуы мен сирек асќынулары бар	жеке	В-жеке.	жз	В-жеке.	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      1) тармаќшаєа пенетрациямен, ќарын ќаќпаќшыєыныѕ стенозымен (асќазанда контрастыќ заттыѕ 24 саєаттан кґп тоќтатылуы) ушыќќан, ќоректенудіѕ јлсіреуімен (дене мґлшерініѕ индексі (бўдан јрі – ДМИ)* кемінде 18,5), ере жїретін, хирургиялыќ емдеуге ќарсы кґрсетулер болєан кездегі немесе одан бас тартќандаєы асќазан мен ўлтабардыѕ жара ауруы; кґлемді ќайталама гастродуоденалдыќ ќан кетулермен ушыќќан жара ауруы, операциялыќ емдеуден бас тартќан кездегі асќазанныѕ кіші иінініѕ ўзаќ бітелмейтін жарасы жатады.
      2) тармаќшаєа жиі (жылына 2 жјне одан астам) асќынулары бар асќазан мен ўлтабардыѕ жара ауруы; буылтыќтан тыс жарасы бар; буылтыќтан жјне одан тыс кґптеген жаралары; кґшпелі каллездік жаралар мен буылтыќ немесе буылтыќтан тыс белдеудіѕ ўзаќ тыртыќтанбайтын жаралары, сондай-аќ ўлтабардыѕ їздіксіз рецидивтік жара ауруы жатады. Осы тармаќќа перфорациямен немесе ќан кетумен, ўлтабар буылтыєыныѕ ќатќыл деформациясымен ґрескел тыртыќ асќазан немесе ўлтабардыѕ жара ауруы да жатады.
      Асќазан мен ўлтабардыѕ ушыќпаєан симптоматикалыќ жаралары болєанда ќызметке жарамдылыќ санаты Аурулар кестесініѕ тиісті баптары бойынша негізгі сырќаттыѕ ауырлыєы мен аєымына ќарай аныќталады. Ушыќќан симптоматикалыќ жаралар болєанда ќызметке жарамдылыќ санаты 1), 2), 3) тармаќшалар бойынша ас ќорыту ќызметтерініѕ бўзылуына ќарай аныќталады.
      Ремиссия фазасында сырќатты тексерген кезде, ўлтабар буылтыєында тыртыќты деформацияныѕ болуы ўлтабар буылтыєын бўрын ґткізген жарасыныѕ еѕ аныќ белгісі деп табылады. Баяу эвакуация (котрастыќ затты асќазанда 2 саєаттан астам ўстау) ере жїретін жасанды гипотония жаєдайында толыќ орындалєан дуоденгорафияда аныќ білінетін деформация жјне (немесе) фиброгастроскопия кезінде жарадан кейінгі тыртыќтыѕ болуы ўлтабар буылтыєындаєы ќатќыл тыртыќты деформациясы болып табылады.
      Сирек (жылына 1 рет жјне сиректеу) асќынулары бар асќазан немесе ўлтабардыѕ жара ауруы бар ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары ас ќорыту ќызметтерініѕ бўзылуынсыз ўлтабар буылтыєыныѕ аз єана деформациясы болєан кезде 3) тармаќша бойынша кујландырылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
58-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Асќазан мен ўлтабардыѕ ауруы (жара ауруынан басќа), ас ќорыту органдарыныѕ басќа аурулары, ґт ќабы мен ґт жолдарыныѕ аурулары, ўйќы безініѕ аурулары Инфекциялыќ емес энтерит жјне колит, Крон ауруы, бауырдыѕ созылмалы аурулары, бауыр циррозы (К29-К31, К50-К51, К57.1, К57.3, К51.5, К58, К59, К62, К63 (63.1, 63.2 басќа), К70-К77, К80-К87 (К82, К90-К93 басќа)):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќызметтерініѕ едјуір бўзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) жиі асќынулары жјне ќызметтерініѕ орта бўзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) сирек асќынулары жјне ќызметтерініѕ аз єана бўзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	Д-жеке	В-жеке	Д-жеке	В-жеке

      1) тармаќшаєа: бауыр циррозы; бауыр ќызметтерініѕ едјуір бўзылуы немесе порталдыќ гипертензияныѕ белгілері бар созылмалы їдемелі ґршіген гепатиттердіѕ ауыр нысандары; ас ќорыту ќызметтерініѕ айќын бўзылуы бар созылмалы спецификалыќ емес жаралы колиттер мен  энтериттердіѕ ауыр нысандары; науќастыѕ стационарлыќ емделуін талап ететін, жылына 4 рет жјне одан жиірек асќынулары бар созылмалы рецидивті холециститтер мен панкреатиттер де жатады.
      2) тармаќшаєа: жиі (жылына 2 жјне одан астам) асќынулары жјне бауыр ќызметтерініѕ орташа бўзылуы бар созылмалы гепатиттер; ќайталама жјне ўзаќ (2 айдан астам) госпитализацияны талап ететін, асќазан мен ушыќќан жјне ќоректенудіѕ јлсіреуімен (ДМИ 18,5-тен кем емес) секрециялыќ жјне ќышќыл тїзуші ќызметтерініѕ бўзылуы бар энетриттер, гастриттер, гастродуодениттер; ас ќорыту ќызметтерініѕ бўзылу дјрежесіне жјне асќыну жиілігіне ќарамастан созылмалы рецидивті спецификалыќ емес жаралы колиттер, Крона ауруы; емдеудіѕ ќанаєаттанарлыќ нјтижелері кезіндегі жиі (жылына 2 жјне одан кґп) асќынулары бар созылмалы холециститтер, панкреатиттер жатады.
      Осы тармаќќа хирургиялыќ емді талап етпейтін, клиникалыќ кґріністері бар ґѕеш диверткулдары; консервативтік емдеудіѕ ќанаєаттанарлыќ нјтижелері кезіндегі тыртыќтыќ тарылулары мен ґѕештіѕ нерв-бўлшыќ еттер сырќаттары жатады.
      Созылмалы гепатиттіѕ диагнозы мамандандырылєан бґлімше жаєдайындаєы тексерулермен – бауырдыѕ залалдану тўраќтылыєын кујландыратын клиникалыќ, зертханалыќ, аспаптыќ деректермен, сондай-аќ 6 ай ішіндегі диспансерлік байќау мјліметтерімен расталуы тиіс.
      3) тармаќша: секрециялыќ ќызметініѕ азєана бўзылуымен, сирек асќынулары бар созылмалы гастриттерді, гастродуодениттерді; ґт шыєару жолдарыныѕ дискензиясын; ферментопатиялыќ (ќатерсіз) гипербилирубинемияларды. Осы тармаќќа ќызметтерініѕ аз єана бўзылуы бар ґѕештік, ішектік жјне іш пердесініѕ аурулары да жатады.
      Созылмалы гепатитте ќызметке орналасушы азаматтар, ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары алєашќы 3 жылда 2) тармаќша бойынша кујландырылады.
      Їстірт гастритті уаќытша функционалдыќ бўзылуы ретінде баєалауєа болады. Бўл жаєдайда ќызметке орналасушылар, оќуєа тїсушілер жарамсыз деп танылады, ќайта тексеру (1 айдан кішірек) кезінде органикалыќ ґзгерістер болмаєанда, олар барлыќ графалар бойынша орналасушылар, оныѕ ішінде оќуєа тїсушілер жарамды деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
59-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Жарыќтар, тарылулар, жыланкґз, кґтен ішек сфинктерініѕ жетіспеушілігі, жат кґтен ішек, ішек немесе нјжісті жыланкґз, полиптер, тік шектіѕ тїсуі, созылмалы парапроктит J86.0, К20, К22, К31:	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќызметтерініѕ едјуір бўзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќызметтерініѕ орташа бўзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) ќызметтерініѕ аз єана бўзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) функциялары бўзылмаєан объективті деректер болєанда	жеке	А	жеке	А	А	А	А	А

      1) тармаќшаєа: жїргенде немесе дене тік жаєдайда ауысќанда, іштіѕ ішіндегі ќысымы, аз єана кґтерлігенде (жґтел, тїшкіру немесе ґзге де жеѕіл физикалыќ кїш тїсу), сондай-аќ кґтен ішек сфинктері тонусыныѕ айќын тґмендеуімен, нјжіс пен газдарды ўстай алмауымен, мўндайда тїсіп кеткен ішектіѕ ґздігімен орнына салынбайтын жјне ќолмен салудыѕ аз тиімділігімен сипатталатын ІІІ сатысына сјйкес келетін тік ішектіѕ барлыќ ќабаттарыныѕ тїсуін ќарастырады жјне тўраќты немесе жиі (жылына кемінде 2 рет) ашылатын жыланкґздері бар немесе жиі (жылына 3-4 рет) іріѕдік пайда болатын созылмалы параппроктит жатады (ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары бейбіт уаќытта ќызметке жарамсыз деп танылады, соєыс уаќытында шектеулі ќызметке жарамды, орналасушылар жарамсыз деп танылады).
      2) тармаќшаєа: хирургиялыќ емдеудіѕ аяќталу сатысы ретінде табиєилыќќа жат кґтен ішек, шекті немесе нјжісті жыланкґз; операциялыќ емдеу ќанаєаттанарлыќсыз нјтиже бергендегі не одан бас тартќан кездегі кґтен сфиктерініѕ ІІІ дјрежелі жетіспеушілігі; орташа физикалыќ кїш тїскен кезде, тїсіп кеткен ішек ґздігімен немесе ќол кґмегімен салынатын, јдетте, кґтен ішек тартылєан немесе аздап жалпайєан кїйде болатын, газдар мен сўйыќ нјжісті ўстай алмайтын; кґтен ішек сфинктерініѕ ІІ дјрежелі жетіспеушілігі; сирек (жылына 1 реттен аспайтын) созылмалы парапроктит жатады;
      3) тармаќшаєа дефекция кезінде тік ішектіѕ тїсуі (1 сатысы), сирек асќынуларымен; кезеѕ сайын ґтетін созылмалы парапроктит жатады.
      Тік ішек тїсіп кеткен, шекті немесе нјжісті жыланкґздіѕ, сфинктердіѕ жетіспеушілігі кезінде кујландырылушыєа хирургиялыќ емдеу ўсынылады.
      Операциядан кейін ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарына Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 61, 83-ќосымшалары бойынша ауруына байланысты демалыс беріледі, орналасушылар 6 айєа дейінгі кезеѕде жарамсыз деп танылады. Емдеу нјтижелеріне ќарай ќызметке жарамдылыќ санаты аныќталады. Сырќаттыѕ рецидиві кезінде немесе емделуден бас тартќан жаєдайда осы Ќосымшаныѕ 1), 2) немесе 3) тармаќшалары бойынша ќорытынды шыєарылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
60-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Шап, сан жарыќтары, операциядан кейінгі жјне басќа да жарыќтар (диафрагмалыќтардан басќа) (К40-К46, К44.9-дан басќа):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
2) ќызметтерініѕ айтарлыќтай бўзылулары бар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) ќызметтерініѕ орташа бўзылулары бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) клиникалыќ кґріністерсіз функциялары бўзылмаєан объективті деректер болєанда	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      Жарыќтар болєан кезде кујландырылушыларєа осы тармаќтыѕ барлыќ графалары бойынша хирургиялыќ емдеу ўсынылады. Ќанаєаттанарлыќ емдеуден кейін олар ќызметке жарамды.
      Осы Ќосымшаны ќолдану їшін емдеудіѕ ќанаєаттанарлыќсыз нјтижелері (сырќаттыѕ рецидиві) немесе одан бас тартуы, сондай-аќ оны жїргізу їшін ќарсы кґрсетулер негіз болып табылады.
      1) тармаќшаєа: жарыќтарды салу їшін ќол кґмегін немесе дененіѕ кґлденеѕ жаєдайда болуын талап ететін немесе ішкі мїшелердіѕ ќызметін бўзатын, ќайталама рецидивтік, їлкен кґлемді сыртќы жарыќтар; кґптеген жарыќтар; салынбайтын тік жарыќтар жатады. Хирургиялыќ емдеуден кейін жарыќтыѕ бір реттік рецидиві 1) тармаќшасын ќолдану їшін негіз бермейді.
      2) тармаќшаєа дене тік болєан жаєдайда оєан едјуір физикалыќ кїш тїскенде, жґтелгенде пайда болатын, орташа кґлемді рецидивтік, ќысылуєа бейімді сыртќы жарыќтар, сондай-аќ бандаж киіп жїруді талап ететін тік жарыќтар да жатады.
      Кіндіктіѕ кішкене жарыєы, іштіѕ аќ сызыєыныѕ ќарын алды ўрасы, сондай-аќ денеге физикалыќ кїш тїскенде, кїшенгенде жарыќтыѕ томпайып шыєуынсыз шап саќиналарыныѕ кеѕеюі осы тармаќты ќолдану їшін негіз болып табылмайды, ќызмет ґткеруге жјне оќу орындарына тїсуге кедергі болмайды.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын    
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
61-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Хирургиялыќ емдеуден, жіті сырќаттардан, ас ќорыту органдарыныѕ созылмалы сырќаттарыныѕ асќынуларынан кейінгі уаќытша функционалдыќ бўзылулар	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Бўрын ґткізген сырќаттар мен операциялардан кейін ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарына ауру бойынша демалыстыѕ ќажеттілігі туралы ќорытынды арнайы емдеуді талап етпейтін жјне жўмыс ќабілетін толыќ ќалпына келтіру їшін кемінде 1 ай мерзім талап етілетін ќолайлы сарапшылыќ болжам кезінде Г санаты шыєарылуы мїмкін.
      Жарылєан перитонитпен аппендэктомия операциясынан кейін, вентралдыќ жарыќтар пластикасыныѕ жарыќтары, кіндік, сан, шап ќысымдары бар ќызметке жаѕадан орналасушылар 6 айєа дейінгі кезеѕде жарамсыз деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын  
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
62-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
27.0-20.9 басќа Тері аурулары (L20-L30 ):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) экземаныѕ кїрделі емделетін кеѕ таралєан нысандары, диффуздыќ нейродермит, шын кїлбірек, туа пайда болєан ихтиоз жјне ихтиоз нысанды эритродермия, тері жамылєыларыныѕ айрыќша залалдануы бар дјнекер тканьдердіѕ диффуздыќ аурулары: дерматомиозит, жїйелі ќызыл жегі, кеѕ таралєан склеродермия	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) рецессивті ихтиоз, кеѕ таралєан псориаз, кеѕ таралєан абцессті жјне жаралы пиодермия; экземаныѕ нейродермиттіѕ шектелген, біраќ жиі рецидивтелінетін нысандары; герпетинысанды Дюринг дерматиті, диссеминацияланєан ќызыл жегі	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В	жз	В
3) экземаныѕ, нейродермиттіѕ, псориаздыѕ шектелген сирек рецидивтеленетін нысандары; дискоидтік ќызыл жегі, шектелген склеродермия, доминанттыќ ґрескел ихтиоз	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
4) ўялы бас таќырлыєы мен витилигоныѕ кеѕ таралєан жјне тотальды нысандары, сондай-аќ беттіѕ, мойынныѕ, ќолдыѕ ашыќ учаскелеріндегі витилигонныѕ шектелген нысандары	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
5) кеѕ таралєан немесе едјуір аныќ білінетін гиперкератоздар, дискератоздар, терініѕ рак ќарсаѕындаєы жаєдайлары, рентген- жјне радиодерматиттері, фотодерматоздар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

      Тері сырќаттарыныѕ кеѕ таралєан нысандары тері жамылєысыныѕ едјуір (50 проценттен астамы) бетіндегі диссеминацияланєан бґртпелерімен сипатталады.
      Тері сырќаттарыныѕ шектелген нысандары деп јр тїрлі локализациядаєы, оныѕ ішінде жалпы кґлемі науќастыѕ алаќанына дейінгі жјне јр тїрлі анатомиялыќ аумаќтары залалдануыныѕ бірлі-жарым ошаќтарын есептеуге болады. Экзема болєанда анатомиялыќ аумаќтардыѕ (аяќтыѕ басы, балтыр, ќолдыѕ басы, бас жјне т.б.) біреуініѕ залалдануы шектелген деп баєаланады.
      Жылына 2 рет жјне одан да кґп асќынуларын туындататын кездегі нысандары, тері сырќаттарыныѕ жиі рецидивті нысандары болып есептеледі.
      III-IV графалар бойынша кујландырылушылыр соѕєы 3 жыл ішінде асќынулар болмаєанда, терініѕ созылмалы сырќаттарыныѕ тўраќты ремиссиясы кезінде ќызметке, јскери ќызметке жарамды деп танылады.
      2) тармаќшаєа сондай-аќ кґптеген конглобатты акне; шектелген, біраќ бастаєы жјне терініѕ ашыќ учаскелеріндегі ірі ќатпарлы табаќшалы псориаз жатады. Ірі науќас деп науќастыѕ алаќанынан астам кґлемдегі ќатпарлы табаќша саналады.
      Ќасќаланудыѕ јрќайсысыныѕ кґлемініѕ диаметрі кемінде 10 см їштен астам ошаќтарыныѕ болуы, ал ошаќтар ќосылєан кезде – бастыѕ шашты бґлігінде 50 проценттен жоєары кґлемде шаштыѕ ґспеуі ўялы бас таќырлыєыныѕ кеѕ таралєан нысандары болып танылады.
      Тері жамылєысыныѕ јр тїрлі анатомиялыќ аумаќтарында кґптеген депигменттенген даќтардыѕ болуы витилгоныѕ кеѕ таралєан нысандары деп есептеледі.
      Залалданудыѕ (беттегі витилгодан басќа) шектелген ошаќтары бар ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары барлыќ баєандар бойынша ќызметке жарамды деп танылады.
      Ќызмет ќолайсыз метеорологиялыќ жаєдайлармен жјне иондаушы сјулелердіѕ кґздерімен байланысты болєанда, фотодерматоздарєа, рентген- жјне радиодерматиттерге шалдыќќан ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары кјсіби зияндылыќпен байланысты емес жўмысќа ауысуымен бейбіт уаќытта саптан тыс ќызметке жарамды, соєыс уаќытында бірінші сатыдаєы шектеулі ќызметке жарамды деп танылады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
63-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Жедел сырќаттардан кейін жедел жјне уаќытша функционалдыќ бўзылулар (терініѕ кеѕ таралєан оныѕ ішінде жўќпалы пиодермия, ќышыма жјне т.б. сырќаттары), сондай-аќ жедел экземалар, токскодермиялар жјне дерматиттер	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г	Г

      Жіті токсикодермиялар себепті емдеу аяќталєан соѕ ќызметтерініѕ бўзылуы болєан кезде кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 62-ќосымшасыныѕ тиісті тармаќшалары бойынша жїргізіледі.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын    
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
64-ќосымша            

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Дјнекер тканьдердіѕ диффузиялыќ аурулары, ревмотоид артриті, Бехтерев ауруы, Рейтер ауруы, тїйінді периартериит, Вегенер грануломатозы, дјнекер тканьдердіѕ басќа да жїйелі сырќаттары, псориаздыќ артропатия жјне инфекциямен байланысты басќа да артриттер (реактивтік артриттер): L93-93.2, L94, L95.-95.9	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќызметтерініѕ едјуір бўзылуы, тўраќты жјне аныќ білінетін ґзгерістері бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќызметтерініѕ орташа бўзылуы мен асќынулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) ќызметтерініѕ аз єана бўзылуы жјне сирек асќынулары бар	жз	В	жз	В	жз	Д-жеке	жз	В-жеке

      1) тармаќшаєа дјнекер тканьдердіѕ диффузиялыќ аурулары (жїйелі ќызыл жегі, жїйелі склеродермия, дермато(поли)миозит, эозинофильдік фасциит, Шегрен ауруы, дјнекер тканьдердіѕ аралас сырќаты), жїйелі васкулиттер, тїйінді периартериит, Вегенер синдромы, асќыну жиілігінен жјне функционалдыќ бўзылу дјрежесінен, мїшелер мен жїйелер  жаєынан ґзгерістердіѕ аныќ білінкінен тыс Бехчета синдромы, сондай-аќ Шенлейн–Генох (геморрагиациялыќ васкулит) ауруы, ќызметтерініѕ едјуір бўзылулары бар ревотоид артриті, Бехтерев ауруы (анкилозданєан спондилоартрит) немесе олардыѕ жўмыс ќабілетін тўраќты жоєалтумен жїйелі нысандары да жатады.
      2) тармаќшаєа баяу їдемелі, жиі асќынулары бар, орташа аныќ білінетін экссудациялыќ-пролиферациялыќ ґзгерістері мен жїйелі кґріністері жоќ болєандаєы буындардыѕ функционалдыќ жетіспеушілігі бар буындар мен омыртќаныѕ созылмалы ќабынба сырќаттарыныѕ нысандары жатады. Осы бапќа ревмотоид артиритініѕ бастапќы нысандары мен ґршу процесініѕ клиникалыќ-зертханалыќ белгілері болєан кездегі сирек асќынулары бар Бехтерев ауруы да жатады.
      3) тармаќшаєа сирек (жылына 1 рет жјне сиректеу) асќынулары бар буындардыѕ, омыртќалардыѕ созылмалы сырќаттары жатады. Осы тармаќ бойынша бўрын ґткізген жедел сырќаттардан кейін, жўмыс ќабілеті ќалпына келген кезде, біраќ буындарда экссудациялыќ-пролиферациялыќ ґзгерістер мен зертханалыќ белгілердіѕ ґршу процесі (6 айдан жоєары) саќталєан ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары да кујландырылады.
      Рейтер ауруыныѕ созылмалы нысандары жјне инфекциямен байланысты, созылмалы артриттер (реактивтік артриттер), сондай-аќ псориаздыќ артрит болєанда ќызметке жарамдылыќ санаты басќа мїшелер мен жїйелердіѕ залалдануына, буындардаєы ќозєалыс кґлемініѕ баєасы кестесіне сјйкес (Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 65-ќосымшасына тїсініктемені ќараѕыз) буындар ќызметініѕ жаєдайына ќарай «а», «б» немесе «в» тармаќшалары бойынша аныќталады.
      Сырќаттыѕ асќынуы бес жылдан астам болмаєандыєы жјне буындар ќызметтерініѕ бўзылуынсыз реактивтік артриттердіѕ созылмалы нысандары осы бапты ќолдану їшін негіз болып табылмайды.
      Буындардыѕ жедел асќынулары сырќаттарынан кейін кујландыру Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 86-ќосымшасы бойынша жїргізіледі.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
65-ќосымша          

Аурулардыѕ атаулары	Аурулар кестесініѕ графалары
	I		II		III		IV
Ірі буындардыѕ, шеміршектердіѕ, сіѕірлердіѕ созылмалы хирургиялыќ аурулары мен залалданулары, остеопатиялар, туа жјне жїре пайда болєан сїйек-бўлшыќет деформациялары (М86-М90 –М96,9; М 89,8; 89.9; 90.1 - 90.8 басќа):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќызметтерініѕ едјуір бўзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќызметтерініѕ орташа бўзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	В
3) ќызметтерініѕ аз єана бўзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	А
4) функциялары бўзылмаєан объективті деректер болєанда	жеке	А	жеке	А	жеке	А	жеке	А

      1) тармаќшаєа буын ќалыптастыратын жјне оныѕ ойнамалылыєын туындататын ірі буынныѕ анклизы немесе сїйектердіѕ дефектісі; тўраќты ауырсыну синдромы мен аяќ-ќол бўлшыќеттерініѕ атрофиясы бар ірі буындардыѕ аныќ білінетін деформациялаушы остеоартрозы; секвестрленген ќуысы, секвестрлері, ўзаќ уаќыт жазылмайтын немесе жиі (жылына 2 рет жјне одан кґп) ашылатын жыланкґздері бар остеомиелит; іркігіш абцестермен немесе жыланкґздермен ушыќќан, ґрши їдемелі аєымы бар омыртќаныѕ, ірі сїйектер мен буындардыѕ туберкулезі; ќызметтерініѕ едјуір бўзылуы бар ортан жілік басыныѕ остеохондропатиясы (Легг-Кальве-Пертес ауруы); ќозєалыстыѕ едјуір шектелуі немесе потологиялыќ жылжымалылыќ; операциялыќ емдеуді ќажет ететін немесе одан бас тартќан кездегі патологиялыќ сыныќтардан кейінгі жаєдайлар; остеосклероз (мрамор ауруы) жатады.
      Ірі буындар анкилозыныѕ функционалды тиімді жаєдайлары немесе жаќсы функционалдыќ компенсациясы болєанда орналасушылар 1) тармаќша бойынша, ал ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдары 2) тармаќша бойынша кујландырылады.
      2) тармаќшаєа буынныѕ аныќ білінетін ойнамалылыєы (босаѕдаушылыєы) немесе рецидивтенетін синовиті бар, аяќ-ќол бўлшыќеттерініѕ орташа аныќ білінетін атрофиясымен ере жїретін, денене аз єана физикалыќ кїш тїскенде пайда болатын ірі буындарыныѕ жиі (жылына 3 реттен астам) таюлары; аныќ білінетін ауырсыну синдромы бар ірі буындардыѕ біреуіндегі деформациялаушы остеоартроз; ќызметтерініѕ орташа бўзылуы бар ортан жілік басыныѕ остеохондропатиясы (Легг-Кальве-Пертес ауруы); сїйектердіѕ буындыќ ўштарыныѕ жараќаттанудан кейінгі деформациясы; жыл сайын асќынулары бар остеомиелит (оныѕ ішінде алєашќы созылмалы); аяќ-ќолдыѕ ќозєалуына немесе стандарттыќ пішіндегі киімді, аяќ киімді киюге немесе жабдыќ заттарын алып жїруге кедергі келтіретін гиперостоздар жатады.
      3) тармаќшаєа денеге едјуір физикалыќ кїш тїсу немесе ќайталама жараќаттану салдарынан сирек (жылына 3 реттен аз) пайда болатын буындардыѕ таюлары, ойнамалылыєы мен синовиті; дґрекі деформациямен немесе фрагментациямен секвестрленген ќуыс жјне секвестрлер жоќ болєандаєы сирек (2-3 жылда 1 рет) асќынулары бар остеомиелит; аяќталєан дистрофиялыќ процесс кезіндегі остеохондропатиялар жатады.
      Аяќталмаєан процесі бар остеохондропатиялар болєанда орналасушылар уаќытша жарамсыз болып танылады, кейіннен емдеу нјтижелеріне ќарай ќызметке жарамдылыќ санаты туралы ќорытынды шыєарылады.
      Остеомилиттік процесс 3 жјне одан да кґп жылдар ішінде секвестрленген ќуыстар мен секвестрлердіѕ асќынулары болмаєанда аяќталєан деп есептеледі.
      Сїйектердіѕ кистоздыќ ќайта туындауы, ірі буынныѕ кесіп тїсетін остеохондрозы болєанда операциялыќ емдеу ўсынылады. Операциялыќ емдеуден бас тартќанда немесе оныѕ ќанаєаттанарлыќсыз нјтижелері кезінде буындар ќызметініѕ жаєдайларына ќарай буындардыѕ ќозєалыс кґлемін баєалайтын 90-ќосымшаєа сјйкес ќызметке жарамдылыќ санаты туралы ќорытынды шыєарылады.
      4) тармаќшаєа ауырсыну синдромынсыз жјне ќызметтерініѕ бўзылуынсыз ірі буындардыѕ біреуіндегі деформацияланушы остеоартроз, буындар ќызметтерініѕ бўзылуынсыз Осгуд-Шлаттер ауруы жатады.
      Осы бапќа жатќызылєан сырќаттар салдарынан болатын аяќ-ќолдыѕ ќысќаруы болєан жаєдайда Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 69-ќосымшасыныѕ тиісті тармаќшалары ќолданады.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
66-ќосымша             

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Омыртќа аурулары жјне олардыѕ зардаптары (спондилез жјне онымен байланысты жаєдайлар, омыртќааралыќ дискілер аурулары, омыртќаныѕ басќа да аурулары, ќисаюлары, басќа да жїре пайда болєан деформациялары) М40-М51; М90 басќа:	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќызметтерініѕ едјуір бўзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќызметтерініѕ орташа бўзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	В	жз	В
3) ќызметтерініѕ аз єана бўзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке	жеке	А.
4) функциялары бўзылмаєан объективті деректер болєанда	жеке	А	жз	А	жеке	А	А	А

      Осы ќосымша спондилезді жјне онымен байланысты жаєдайларды, омыртќааралыќ дискілер ауруларын, омыртќаныѕ басќа дла ауруларын – омыртќаныѕ ќисаюлары мен басќа да жїре пайда болєан деформацияларын, жараќаттанудан жјне омыртќа ауруларын хирургиялыќ емдеуден кейінгі жаєдайларды ќарастырады.
      1) тармаќшаєа жиі (жылына 3 жјне одан кґп) асќынулары бар жўќпалы спонделит; їнемі аныќ білінетін ауырсыну синдромы мен омыртќаныѕ ойнамалылыєы бар III-IV дјрежелі спондилолистез (омыртќа денесініѕ кґлденеѕ диаметрініѕ жартысынан астамыныѕ жылжуы); ойнамаллылыєы ере жїретін омыртќаныѕ мойын бґлігін деформациялау спондилезі; медициналыќ кґмекті жиі ќажет етумен жјне стационарлыќ емдеудіѕ тўраќты клиникалыќ тиімділігініѕ болмауымен расталады, омыртќаралыќ буындасу аумаєындаєы жјне омыртќа жиектеріндегі тўйыќтайтын пластинкалардыѕ деѕгейінен шыєатын кґптеген шомбал сїйектіѕ ўлєаюлары бар, ўдайы аныќ білінетін ауырсыну синдромы бар омыртќаныѕ кеуде мен бел бґліктерініѕ деформациялау спондилезі; кеуде клеткасыныѕ айќын деформациясы (ќабырєа бїкірлігі жјне т.б.) мен рестрективтік тїр бойынша ІІ дјрежелі тыныс алу жетіспеушілігі бар омыртќаныѕ (IV дјрежелі кифоздар, сколиоздар жјне т.б.) ќисаюлары; жўлын каналындаєы бґтен текстес денелер; омытрќаныѕ айќын білінетін деформациясы (бїкірлік) мен ауырсыну синдромы бар омыртќа денелерініѕ кґптеген сыныќтарыныѕ зардаптары жатады.
      Бўл тармаќќа спондило жјне корпордезді ќолданумен омыртќа денелерініѕ сыныєы, буынныѕ таюымен жјне сыныќтар – буындар таюы себепті операциялыќ ќатысудыѕ зардаптары; сына тјрізді ІІ-ІІІ дјрежелі деформациясы, ауырсыну синдромы бар омыртќалыќ дискілер, сіѕірлер мен буындасулардыѕ заќымдануымен 2 жјне одан кґп омыртќа денелері сыныќтарыныѕ зардаптары жатады.
      Омыртќаныѕ патологиялыќ ґзгерістерініѕ сипаты кґпосьтілі, їстемелі жјне функционалды рентгенологиялыќ жјне басќа да зерттеулер арќылы расталуы керек.
      2) тармаќшаєа омыртќааралыќ буындасу аумаєындаєы жјне омыртќа денелерініѕ (ІІ саты) жиектеріндегі кґптеген шомбал тўмсыќ тјріздес ўлєаблары мен ауырсыну синдромы бар кґп жайылєан деформацияланушы спондилез жјне омыртќаарлыќ остеохондроз; омыртќа денелерінде шеміршек тїйіндерініѕ болуымен (диск порусиясы, Шморля жарыќтары) тїбірлік жјне (немесе) ауырсыну синдромы бар омыртќаныѕ ІІ сатылы шектеулі остеохондрозы; ауырсыну синдромы бар І жјне ІІ дјрежелі спондилолистез (омыртќа денесініѕ кґлденеѕ диаметрініѕ 1/4 жјне 1/2 бґлігіне тиісті жылжуы), І-ІІ баєандарєа жатќызылєан лаузымдарда жўмыс істейтін ќызметке орналасушы ќатардыєы жјне басшы ќўрам адамдары, сонымен ќатар омыртќааралыќ дискілері алып тастаєаннан кейінгі жаєдайлар; кеуде клеткасыныѕ орташа деформациясы мен рестриктивті тїр бойынша ІІ дјрежелі тыныс алу жетіспеушілігі бар омыртќа остеохондропатиясы (кифоздар, ІІ дјрежелі ќўрылымдыќ жјне ќўрылымдыќ емес склолиоздар); сирек асќынулары бар жўќпалы спондилит; ІІ-ІІІ дјрежелі сына тјріздес деформациясы бар 2 омыртќа денелері сыныєыныѕ алыстаєы зардаптары; функционалдыќ бўзылу дјрежелері мен емдеудіѕ аяќталуына ќарамастан омыртќа денесініѕ жас сыныєы немесе буынныѕ таюы жатады.
      - операциядан кейінгі жаєдай – омыртќааралыќ дисктіѕ жарыќтарын эндоскопиялыќ алып тастау (операциядан бастап 3 жылєа дейін), омыртќааралыќ дискіні жасанды дискімен ауыстыру.
      3) тармаќшаєа омыртќаныѕ ротациясымен ере жїретін омыртќаныѕ бекітілген жїре пайда болєан ќисаюлары (ІІ дјрежелі сколиоз, 3 жјне одан кґп омыртќалардыѕ сына тјрізді деформациясы бар остеохондропатиялыќ кифоз жјне т.б.) деген едјуір физикалыќ кїштер тїскенде жјне деформацияныѕ айќын анатомиялыќ белгілері болєанда ауырсыну синдромы бар, клиникалыќ зерттеулер мен рентгенограмммаларда аныќталєан, ІІ-ІІ сатылы шектеулі деформацияланушы спондилез бен омыртќааралыќ остеохандроз; рентгенлогиялыќ аныќталєан Шморля жарыќтары, клиникалыќ кґріністерінсіз І дјрежелі спондилолистез, сондай-аќ мойындыќ ќабырєалар; І дјрежелі компрессиялы омыртќа денелерініѕ компрессиялыќ тўраќты сыныќтары мен олардыѕ азєана ауырсыну синдромы мен омыртќа денелерініѕ ІІ дјрежелі кифоздыќ деформациясы бар зардаптары жатады. Осы тармаќ бойынша омыртќа ќызметтерініѕ азєана бўзылуы мен ауырсыну синдромы болєан кездегі омыртќа доєаларыныѕ, ґсінділерініѕ сыныєы себепті емделген адамдар кујландырылады.
      Осы тармаќќа операция зардаптары – омыртќааралыќ дисктіѕ жарыќтарын эндоскопиялыќ алып тастау; ќолайлы клинкалыќ аяќталєан операциядан 3 жылдан кейін омыртќааралыќ дискіні ауыстыру омыртќа діѕгегі ќызметініѕ аз єана (немесе) бўзылуы болєанда емдеу мекемелері баќылауы деректерініѕ болуы жатады. Жаѕадан орналасушылар бўндай патологиялармен ішкі істер органдарындаєы ќызметке жарамсыз.
      Спондилез анатомиялыќ тўрєыдан тўйыќтайтын пластиналар шеѕберініѕ барлыєын ќамтитын тўмсыќ тјріздес ўлєаюлар мен омыртќа денелерініѕ деформациясы арќылы кґрінеді.
      Омыртќаныѕ залалданєан бґлігініѕ статикалыќ ќызметініѕ бўзылуы – мойын (бел) лордозыныѕ тїзелуі немесе тіпті кифоздыѕ ќабаттасуы хондроздыѕ клиникалыќ кґріністерініѕ белгілері болып табылады.
      Омыртќалыќ остеохондроздыѕ рентгенологиялыќ сипмтомдары: 1) омыртќа пішінініѕ бўзылуы (статикалыќ ќызметініѕ бўзылуы); 2) омыртќааралыќ дискісі биіктігініѕ тґмендеуі; 3) фиброздыќ саќинаныѕ алдыѕєы учаскесінде немесе ўлпалыќ ядрода јк тўздарыныѕ жиналуы; 4) стандарттыќ рентгенография кезінде аныќталєан омыртќа денелерініѕ (алєа, артќа, жанама) жылжуы; 5) сегменттегі жылжымалы патология (динамиканыќ ќызметініѕ бўзылуы); 6) диск жазыќтыєында пайда болатын жјне омыртќа денелерініѕ алаѕшаларын жалєастыратын жиектік сїйектік ўлєаюлар; 7) ќўрылымныѕ айќын бейнеленуі бар субхондральдыќ остеосклероз болып табылады.
      Физикалыќ кїш тїскен кездегі ауырсыну синдромы кујландырылушыныѕ медициналыќ кґмек алуєа бірнеше рет келуімен жјне медициналыќ ќўжаттарында белгіленуімен расталуы тиіс.
      3) тармаќшаны ќолдану їшін шектеулі деформацияланушы спондилез бен омыртќааралыќ остеохондроздыѕ клиникалыќ жјне рентгенологиялыќ белгілерініѕ тізілген жиынтыєы єана негіз береді.
      Сколоиоз дјрежесі рентгенограммалар бойынша сколиоз бўрыштарын ґлшеу (В.Д. Чаклиннен) негізінде аныќталады: І дјрежелі сколиоз - 10 градусќа дейін, ІІ дјрежелі – 11-25 градус, III дјрежелі - 26-50 градус, IV дјрежелі - 50 градустан астам.
      4) тармаќша бойынша жараќаттанудан, операциядан кейін ќызметтерініѕ уаќытша бўзылулары немесе аныќ білінетін ауырсыну синдромы болєан кезде ќатардаєы жјне басшы ќўрам адамдарына ауру бойынша демалыстыѕ ќажеттілігі туралы ќорытынды госпитальдік емдеу аяќталєаннан кейін ќолайлы сарапшылыќ болжамы кезінде шыєарылады.
      Емдеудіѕ ќанаєаттанарлыќсыз нјтижелері мен аныќталєан аяќталуы кезінде жарамдылыќ санаты туралы ќорытынды осы баптыѕ тиісті тармаќтары бойынша шыєарылады, ауру бойынша демалыс берілмейді.
      Тїбіршектік немесе ќан тамырлыќ синдромдарымен ере жїретін омыртќаныѕ сырќаттары мен жараќттану зардаптары болєанда аурулар кестесініѕ 26 жјне 24-баптарыныѕ тиісті тармаќтары бір мезгілде шыєарылады.
      Омыртќа ќызметтерініѕ бўзылуынсыз ќылќанды жјне кґлденеѕ ґсінділерініѕ ќосыла біткен сыныќтары, сондай-аќ клиникалыќ белгілерінсіз жјне неврологиялыќ симптоматикасыз кґрсетілмеген омыртќаныѕ ќисаюы Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын сјйкестендіруге ќойылатын талаптардыѕ 66-ќосымшасын ќолдануєа негіз болып табылмайды.

Ішкі істер органдарындаєы ќызмет їшін
адамдардыѕ денсаулыќ жаєдайын   
сјйкестендіруге ќойылатын талаптарєа
67-ќосымша            

Аурулардыѕ атаулары	Баєандар
	I		II		III		IV
Ќол саусаќтарыныѕ немесе ќол басыныѕ деформациясы мен деффектілері (М20-М21.6):	о	ќ	о	ќ	о	ќ	о	ќ
1) ќызметтерініѕ едјуір бўзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е	жз	Е
2) ќызметтерініѕ орташа бўзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
3) ќызметтерініѕ аз єана бўзылулары бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке